مقدمه ای بر تضاد منافع نوشته ماریاحاج محمدی حقوقدان
مقدمه ای بر تضاد منافع نوشته ماریاحاج محمدی
مقدمه ای بر تضاد منافع
مفهوم، نگرش حقوقی و پیامدها
تضاد منافع یا conflict of interests چیست؟
چکیده این مقاله
مقدمه
- تعریف تضاد منافع
- اهمیت تضاد منافع در جوامع مدرن
بخش اول:
انواع تضاد منافع
- تضاد منافع در محیط کسب و کار
- مثال‌ها از شرکت‌های بزرگ
- تأثیر بر شفافیت و اعتماد عمومی
- تضاد منافع در حکومت‌ها و سیاست
- پدیده‌های روزمره در سیاست
- تأثیرات بر انتخابات و تصمیم‌گیری‌های عمومی
بخش دوم:
عواقب تضاد منافع
- آسیب‌های اقتصادی و مالی
- کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران
- پیچیدگی در قوانین مالی و مالیاتی
- آسیب‌های اخلاقی و اجتماعی
- تضرر به اعتماد عمومی
- مشکلات اخلاقی در بخش‌های مختلف جامعه
بخش سوم:
راهکارها و راهنمایی‌ها برای مدیریت تضاد منافع
- قوانین و مقررات مربوط
- مطالعه موردی از قوانین موجود
- تأثیرات بهبود یافته در موارد خاص
- تقویت شفافیت و حکمرانی خوب
- نقش رسانه‌ها و مردم در شناسایی تضاد منافع
- ارتقاء مکانیزم‌های گزارش‌دهی
نتیجه‌گیری
- خلاصه اهمیت تضاد منافع
- نکات کلیدی برای مدیریت بهینه تضاد منافع در جوامع
تضاد منافع فرهنگی ناشناخته و به بوته فراموشی سپرده شده است . که امروز و در این مقاله کوتاه می خواهم به انم نگاه کوتاهی داشته
باشم .
به شدت و با قدرت معتقدم آنچه در کشورهای کمتر توسعه یافته و یا جهان سوم شاهد آن هستیم فقط و فقط عدم دقت و تمرکز روی قوانین
تضاد منافع است و این امر باعث بیشتر مسائل بزرگ سیاسی و لشکری و کشوری خواهد بود.
در ابتدا نگاهی داشته باشیم به معنا و مفهوم علم حقوق:
حقوق جمع واژهٔ حق یا به اصطلاح درست کردن وعده مجموعه قواعدی است که از طریق مؤسسات اجتماعی یا دولتی، جهت تنظیم رفتار،
ایجاد و اعمال می‌شود.
زنده یاد دکتر امیر ناصر کاتوزیان، حقوق را رسوب تاریخی اخلاق و جوهر حقوق را عدالت می‌دانست. او بر این باور بود که «قانون بدون
رعایت عدالت هیچ شرافتی ندارد و عدالت والاترین ارزش‌هاست». حقوقدان را بنده و مطیع قانون‌گذار نمی‌دانست و تأکید می‌کرد که «در
پیشگاه عدالت زانو می‌زنیم، نه دربرابر قدرت
دانش حقوق، دانش تحلیل و سیر تحول قواعد حقوقی است. همچنین حقوق مجموعه قوانین و مقرراتی است که حاکم و
ناظر بر روابط افراد و اشخاص هستند. از حقوق در معنای امتیازی که شخص برای جامعهٔ معینی دارد، به حقوق فردی تعبیر می‌شود
تضاد منافع یک مفهوم اساسی و بسیار مهم اما کمتر شناخته شده در علم حقوق است که به تعارض بین منافع مختلف یک فرد یا یک
سازمان اشاره مستقیم و غیر مستقیمی دارد.
به نظر می رسد این مفهوم در ارتباط با حقوق مدنی، تجاری، کیفری و حتی حقوق بین‌الملل و….. قابل بررسی است. از نگرش حقوقی،
تضاد منافع می توان اینگونه تفسیر نمود که به چندین شیوه می توان انرا مورد بحث و تبادل نظر قرار داد که در این مقاله کوتاه به برخی از
مهمترین آن‌ها اشاره می‌شود.
تضاد منافع در فرهنگ و حقوق غربی و ایالات متحده
مطابق تحقیقات بعمل آمده طی چند سال گذشته و جمع بندی همه این موارد به این مهم رسیدم که تضاد منافع در فرهنگ ایالات متحده
آمریکا و کشورهای غربی به عنوان یک مفهوم حیاتی و مورد توجه قرار دارد. در فرهنگ غربی، تضاد منافع به عنوان تعارض بین منافع شخصی
و منافع عمومی تعریف می‌شود و تأکید بر انصاف، شفافیت، و اجتناب از هرگونه تعارض منافع در تصمیم‌گیری‌ها و رفتارها وجود دارد.
در حقوق غربی، مواردی مهم و استراتژیک که رئوس آن به شرح زیر می باشد:
اول
حقوق کارمندان و کارفرمایان
در محیط کار، تضاد منافع می‌تواند بین کارفرما و کارمندان وجود داشته باشد، مانند مواقعی که تصمیمات کارفرما منافع کارمندان را زیر سؤال
ببرد یا برعکس.
دوم
حقوق مصرف‌کنندگان
در روابط میان مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان یا فروشندگان، تضاد منافع ممکن است باعث ایجاد مشکلاتی مانند تبلیغات گمراه‌کننده، مخارج
پنهان، یا فساد بازار شود.
سوم
حقوق سهامداران و مدیران شرکت
در شرکتها، تضاد منافع می‌تواند بین سهامداران و مدیران شرکت وجود داشته باشد، به خصوص در مواردی که تصمیمات مدیریتی به نفع
شخصی مدیران بوده و به ضرر سهامداران تصمیم‌گیری شود.
چهارم
حقوق سیاسی و دولتی
در حوزه سیاست و دولت، تضاد منافع می‌تواند میان مقامات دولتی و مردم یا میان گروه‌های مختلف جامعه
وجود داشته باشد، به ویژه در مواردی که مقامات دولتی به جای خدمت به عموم، به تصمیماتی که منافع خاص خود را تضمین می‌کند، تمایل
داشته باشند.
در ایالات متحده، تضاد منافع موضوعی بسیار مهمی است و توسط قوانین و مقررات مختلف، از جمله قوانین شفافیت و مبارزه با فساد،
مدیریت می‌شود. این قوانین و مقررات به منظور جلوگیری از تعارض منافع و تضمین انصاف و شفافیت در فعالیت‌های اقتصادی و سیاسی اجرا
می‌شوند.
اما حالا باید نگاهی به تضاد
یکی از جنبه‌های حقوقی تضاد منافع، علم اخلاق است. به عنوان مثال، در قوانین تجارت و مالی، افرادی که در موقعیت‌های کلیدی در
سازمان‌های مالی فعالیت می‌کنند، ممکن است به تضاد منافع برخورد کنند. این افراد ممکن است وظایف خود را با منافع شخصی یا منافع
سازمانی متضاد قرار دهند. به‌طور مثال، یک کارمند مالی ممکن است از اطلاعات داخلی برای کسب سود شخصی استفاده کند، که این امر
می‌تواند به تضاد منافع منجر شود.
در زمینه حقوقی کیفری، تضاد منافع می‌تواند عواقب جدی داشته باشد. به عنوان مثال، یک وکیل ممکن است در موقعیتی قرار بگیرد که باید
بین منافع مشتری و منافع خودش انتخاب کند. اگر وکیل اطلاعات محرمانه مشتری را فاش کند یا به نفع خودش استفاده کند، این تضاد منافع
قانونی راهی برای اخذ عواقب حقوقی متناسب ممکن است.
با توجه به اهمیت تضاد منافع، بسیاری از کشورها قوانین و مقرراتی را تصویب کرده‌اند تا این تضادات را کاهش دهند یا جلوگیری کنند. این
قوانین می‌توانند شامل الزامات گزارش‌دهی تضاد منافع، ممنوعیت انجام برخی از عملیات در مواقع خاص یا تعیین مسئولیت‌های حقوقی برای
مواجهه با تضاد منافع باشند.
به نظر می رسد که تضاد منافع در دیدگاه اسلام به عنوان یک مفهوم اخلاقی و حقوقی مهم مطرح می‌شود و تأکید بر اجتناب از آن در مختلف
جنبه‌های زندگی و اقتصادی دارد.
من باب مثال اسلام به دوستی و تعامل عادلانه بین افراد و جوامع تأکید بسیار بسیار زیادی داشته و دارد و تضاد منافع را به عنوان یکی از
مهمترین عواملی می‌داند که می‌تواند منجر به ناعدالتی، فساد، و بحران‌های اجتماعی شود.
در دیدگاه اسلام، تضاد منافع شامل مواردی مانند:
- عدم عدالت در معاملات: اسلام بر تعاملات مالی و تجاری عادلانه تأکید دارد و هرگونه نوعی از تبعیض، سوءاستفاده یا تضادی که به نفع یک طرف بر خریدار یا فروشنده دیگری صورت گیرد، را محکوم می‌کند.
- عدم شفافیت در معاملات: اسلام به شفافیت و روشنی در تمامی معاملات مالی و اقتصادی تأکید دارد تا از بروز تضاد منافع و ناعدالتی‌ها جلوگیری شود.
- تضاد منافع در حکمرانی: در حکمرانی اسلامی، تضاد منافع بین حکومت و شهروندان یک موضوع حیاتی است. اسلام به شفافیت و حکمرانی عادلانه تأکید می‌کند تا از نفع شخصی حکومت‌ها و مقامات به ضرر عموم جامعه جلوگیری شود.
- تضاد منافع در اخلاق فردی: در زمینه اخلاق فردی، اسلام به اجتناب از تضاد منافع در رفتارها و اعمال فردی تأکید دارد. به عنوان مثال، اجتناب از قضاوت یا تصمیم‌گیری بر اساس منافع شخصی به ضرر حقیقت و عدالت.
- تضاد منافع در خانواده و اجتماع: اسلام به احترام به حقوق دیگران، به ویژه اعضای خانواده و جامعه، تأکید دارد و از هرگونه تضادی که منجر به تضییع حقوق و منافع آنان شود، پرهیز می‌کند.
یک نمونه بسیار بزرگ رسوایی ناشی از تضاد منافع در ایالات متحده
یکی از نمونه‌های بزرگ رسوایی تضاد منافع در آمریکا مربوط به موضوع بانکداری و بحران مالی سال 2008 است که به عنوان بحران مسکن و
بانکی یا بحران مالی ورشکستگی معروف شد. این بحران مالی به طور عمده به دلیل رفتارهای غیر اخلاقی و تضاد منافع در بین بانک‌ها،
موسسات مالی، و مقامات دولتی رخ داد.
در این مهمترین و استراتژیکترین موارد را با شما مرور خواهیم نمود شاید بتواند راهگشای این مهم در کشور عزیزمان باشد.
اول
رفتار غیر اخلاقی بانک‌ها
بسیاری از بانک‌ها در دهه گذشته از اطلاعات غلط و مخرب برای فروش اوراق بهادار وام مسکن استفاده کردند. این اطلاعات معمولاً درباره
قابلیت پرداخت وام‌ها توسط خریداران بودند که به واقعیت نمی‌پیوندیدند.
دوم
ضربه به بازار مسکن و اقتصاد
عملیات مالی نامناسب و اعطای وام‌های نامناسب باعث افزایش ناپایدار قیمت‌های مسکن شد و در نهایت به فروپاشی بازار مسکن و بانکی
منجر شد که بحران مالی بزرگی را در آمریکا و سراسر جهان به وجود آورد.
سوم
تصمیم‌های دولتی و تأثیرات تضاد منافع
بسیاری از مقامات دولتی و مسئولان تصمیماتی گرفتند که به نفع بانک‌ها و صنعت مالی بود و به اندازه کافی به تأثیرات ناپایدار و بالقوهٔ این
تصمیمات توجه نکردند.
چهارم
تعداد بی‌شماری از افرادی که خانه خود را از دست دادند
– بر اثر بحران مسکن و بانکی، میلیون‌ها خانواده آمریکایی خانه‌هایشان را از دست دادند و به طور گسترده‌ای تحت فشار مالی قرار گرفتند.
پنجم
مسائل قانونی و تحقیقات
– پس از بحران، بسیاری از بانک‌ها و موسسات مالی مورد تحقیقات قضایی قرار گرفتند و مجازات‌هایی برای تضاد منافع و رفتارهای
نامناسبشان دریافت کردند.
این بحران نشان داد که تضاد منافع و رفتارهای غیر اخلاقی در صنعت مالی می‌تواند به نابودی و بحران بزرگی منجر شود و تأثیرات عمیقی
روی اقتصاد و جامعه داشته باشد.
فکر می کنم که به طور کلی، اسلام به عدالت، انصاف و اجتناب از هرگونه تضادی که به نفع یک طرف و به زیان طرف دیگری باشد، تأکید دارد
تا جامعه‌ای عادلانه و متوازن شکل گیرد که حقوق همه اعضا را رعایت کند و نهایتا به رضایت الهی برسد.
به طور خلاصه، تضاد منافع یک واقعیت حقوقی مهم است که در بسیاری از زمینه‌های حقوقی و تجاری وجود دارد. از نگرش حقوقی، این
تضادها ممکن است به تبعات قانونی و حتی جنایی منجر شوند، و بنابراین لازم است که مقررات مناسبی برای مدیریت و کنترل آن‌ها وجود
داشته باشد.
پس از بررسی های مختلف و مخصوصا وحدت رویه های جوامع گوناگون استانداردهای پیشنهادی برای جلوگیری از تضاد
منافع در شش بخش ارائه می گردد
اول
سیاست‌ها و رویه‌های شفاف
برای جلوگیری از تضاد منافع، سازمان‌ها باید سیاست‌ها و رویه‌های شفاف و واضح داشته باشند که به همه کارکنان اعلام شود. این شامل
مواردی مانند تعارض منافع مالی، تعاملات شخصی، و نقش‌های چندگانه است.
دوم
استقلال و قضاوت عادلانه
اطمینان از استقلال تصمیم‌گیری در هنگام رخ دادن تضاد منافع بسیار حیاتی است. افراد باید به طور آزادانه و بدون هیچ فشار یا تأثیر خارجی
تصمیم بگیرند.
سوم
تعیین استانداردهای اخلاقی
برای پیشگیری از تضاد منافع، ایجاد یک مجموعه از استانداردهای اخلاقی که تمام کارکنان باید آن‌ها را رعایت کنند، ضروری است. این
استانداردها می‌توانند شامل اصولی مانند صداقت، شفافیت، عدالت، و حفظ اطلاعات محرمانه باشند.
چهارم
آموزش و آگاهی
آموزش منظم به کارکنان در مورد تضاد منافع و راه‌های مدیریت آن بسیار مهم است. این آموزش‌ها می‌توانند شامل مطالبی درباره شناسایی
تضاد منافع، گزینه‌های مدیریت آن، و تدابیر احتیاطی برای جلوگیری از بروز مشکلات باشند.
پنجم
مدیریت ریسک
برای کاهش احتمال وقوع تضاد منافع، ایجاد سیستم‌ها و فرآیندهای مدیریت ریسک مناسب ضروری است. این شامل نظارت دقیق بر
فعالیت‌ها، ارزیابی منظم تضادات منافع، و اتخاذ اقدامات تصحیحی می‌شود.
گزارش دهی مستمر و کاملا شفاف
ایجاد مکانیزم‌های گزارش دهی که به کارکنان اجازه می‌دهد تا تضاد منافع را گزارش دهند بسیار حیاتی است. این مکانیزم‌ها باید از
جلوگیری از انتقال بدون اشکال و ناراحت کننده آگاهی داشته باشند.
می توان گفت هرچند نه بصورت مطلق اما این استانداردها با توجه به تجربه طولانی مدت سایر جوامع می تواند باعث شود که سازمان‌ها
و شرکتها می توانند با پیروی از این دستورالعمل های پیشنهادی از تله تضاد منافع عبور نموده و تضادمنافع و یا مدیریت تعارضات منافع را به
درستی انجام دهند و از شفافیت و عدالت در تصمیم‌گیری‌های خود تا حدود بسیار زیادی اطمینان حاصل کنند…..
ماریا حاج محمدی دانشجوی دکترای حقوق خصوصی
لطفا مقالات زیر را هم مطالعه فرمائید :
تضاد منافع از دیدگاه حقوقی نوشته ماریا حاج محمدی
نقد و بررسی عقد ضمان پرکاربردترین عقود در حقوق مدنی و تجاری
نگاهی دوباره به فناوری‌های نوین دراجرای عقد ضمان
چالش های پیش روی هوش مصنوعی در اجرای عقد ضمان
مقدمه ای بر تضاد منافع نوشته ماریاحاج محمدی حقوقدان
