نقد و بررسی عقد ضمان پرکاربردترین عقود در حقوق مدنی و تجاری
نقد و بررسی عقد ضمان پرکاربردترین عقود در حقوق مدنی
نگاهی تازه به عقد ضمان و آخرین نقد و بررسی‌ها
نوشته ماریاحاج محمدی
مقدمه
عقد ضمان یکی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین قراردادهای حقوقی است که در نظام‌های حقوقی مختلف از جمله
حقوق اسلامی و حقوق ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد. این عقد به تعهد شخصی به پرداخت دین یا انجام تعهد
دیگری که بر عهده شخص ثالث است اشاره دارد. در این مقاله، به بررسی مفهوم عقد ضمان، انواع آن، و نقد و
بررسی‌های اخیر در این حوزه خواهیم پرداخت.
مفهوم عقد ضمان
عقد ضمان در فقه اسلامی به معنای تعهد شخصی به نام ضامن است که پرداخت دینی را که بر عهده شخص
ثالث (مدیون) است، بر عهده می‌گیرد. در حقوق ایران نیز، این عقد در ماده ۶۸۴ قانون مدنی تعریف شده است. بر
اساس این ماده، “ضمان عقدی است که به موجب آن شخصی مالی را که بر ذمه دیگری است بر عهده می‌گیرد.
نقد و بررسی عقد ضمان پرکاربردترین عقود در حقوق مدنی و تجاری
انواع عقد ضمان
عقد ضمان به دو نوع کلی تقسیم می‌شود:
1. **ضمان نقل ذمه به ذمه**: در این نوع از ضمان، دین از عهده مدیون به عهده ضامن منتقل می‌شود و مدیون از
دین بری می‌شود.
2. **ضمان تضامنی**: در این نوع از ضمان، ضامن و مدیون هر دو مسئول پرداخت دین می‌باشند و طلبکار
می‌تواند به هر یک از آن‌ها رجوع کند.
شرایط و احکام عقد ضمان
برای صحت عقد ضمان، شرایطی باید رعایت شود که از جمله آن‌ها می‌توان به وجود دین، رضایت ضامن، و تعیین
میزان و مدت دین اشاره کرد. همچنین، عقد ضمان با تعهد ضامن به پرداخت دین مدیون، قابلیت فسخ یک‌جانبه
توسط ضامن را ندارد و تنها با پرداخت دین یا توافق بین طرفین می‌توان آن را خاتمه داد.
نقد و بررسی‌های اخیر
۱. **ضرورت بازنگری در قوانین عقد ضمان**
یکی از نقدهای اصلی که به عقد ضمان وارد شده است، ضرورت بازنگری در قوانین و مقررات مربوط به این عقد
است. با توجه به تغییرات اقتصادی و مالی، برخی از احکام و شرایط عقد ضمان ممکن است نیاز به اصلاح داشته
باشند تا با شرایط جدید هماهنگ شوند.
۲. **مشکلات عملی در اجرای عقد ضمان**
در عمل، برخی مشکلات در اجرای عقد ضمان وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به عدم اطلاع کافی ضامنان از
تعهدات خود، و اختلافات بین طلبکار و ضامن اشاره کرد. این مسائل نیازمند تدوین دستورالعمل‌های دقیق‌تر و
آموزش‌های لازم به ضامنان و طلبکاران است.
نقد و بررسی عقد ضمان پرکاربردترین عقود در حقوق مدنی و تجاری
۳.تأثیرات اقتصادی عقد ضمان
عقد ضمان می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر اقتصاد داشته باشد. از یک سو، این عقد می‌تواند باعث افزایش اعتماد
در معاملات تجاری شود و از سوی دیگر، در صورت عدم پرداخت دین توسط ضامن، ممکن است مشکلات مالی
جدی برای ضامن ایجاد شود. بررسی دقیق‌تر تأثیرات اقتصادی این عقد و تدوین راهکارهای مناسب برای مدیریت
ریسک‌های مرتبط با آن، از جمله موضوعات مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
نگاهی تازه به عقد ضمان
پیشنهادات برای اصلاح قوانین
با توجه به نقدهای وارد شده، برخی پیشنهادات برای اصلاح قوانین مربوط به عقد ضمان عبارتند از:
– **تعیین دقیق‌تر شرایط و ضوابط عقد ضمان**: قوانین مربوط به عقد ضمان باید به گونه‌ای تدوین شوند که همه
شرایط و ضوابط این عقد به وضوح مشخص شوند و هیچ ابهامی باقی نماند.
– **افزایش نظارت بر اجرای عقد ضمان**: نهادهای نظارتی باید نظارت دقیقی بر اجرای عقد ضمان داشته باشند
تا از بروز مشکلات و اختلافات جلوگیری شود.
– **آموزش ضامنان و طلبکاران**: ضامنان و طلبکاران باید آموزش‌های لازم را در خصوص حقوق و تعهدات خود در
عقد ضمان دریافت کنند تا از بروز مشکلات در آینده جلوگیری شود.
دوم
تدوین دستورالعمل‌های جدید برای عقد ضمان
با توجه به تغییرات اقتصادی و مالی، تدوین دستورالعمل‌های جدید برای عقد ضمان ضروری به نظر می‌رسد. این
دستورالعمل‌ها باید به گونه‌ای باشند که همه جزئیات و شرایط عقد ضمان را به وضوح مشخص کنند و راهکارهای
مناسبی برای مدیریت ریسک‌های مرتبط با این عقد ارائه دهند.
نقد و بررسی عقد ضمان پرکاربردترین عقود در حقوق مدنی و تجاری
سوم
استفاده از فناوری‌های نوین در اجرای عقد ضمان
استفاده از فناوری‌های نوین می‌تواند به بهبود اجرای عقد ضمان کمک کند. به عنوان مثال، استفاده از
سیستم‌های الکترونیکی و بانکداری دیجیتال می‌تواند باعث افزایش شفافیت و کاهش احتمال بروز اختلافات در
اجرای عقد ضمان شود.
نتیجه‌گیری
عقد ضمان یکی از مهم‌ترین عقود حقوقی است که در نظام‌های حقوقی مختلف از جمله حقوق ایران مورد
استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، با توجه به تغییرات اقتصادی و مالی، ضرورت بازنگری در قوانین و مقررات مربوط
به این عقد احساس می‌شود. در این مقاله، ضمن بررسی مفهوم و انواع عقد ضمان، به نقد و بررسی‌های اخیر در
این حوزه پرداختیم و پیشنهاداتی برای اصلاح قوانین و بهبود اجرای این عقد ارائه دادیم. استفاده از فناوری‌های
نوین و تدوین دستورالعمل‌های جدید می‌تواند به بهبود اجرای عقد ضمان کمک کند و از بروز مشکلات و اختلافات
جلوگیری کند.
نقد و بررسی عقد ضمان پرکاربردترین عقود در حقوق مدنی و تجاری
ماریا حاج محمدی دانشجوی دکترای حقوق خصوصی
لطفا مقالات زیر را هم مطالعه فرمائید :
نقد و بررسی عقد ضمان پرکاربردترین عقود در حقوق مدنی و تجاری
نگاهی دوباره به فناوری‌های نوین دراجرای عقد ضمان
چالش های پیش روی هوش مصنوعی در اجرای عقد ضمان
