تجزیه و تحلیل رویدادهای مهم و استراتزیک خبری
راهبردهای نوین و حرفه ای بهمراه نمونه‌های چک‌لیست‌های کاربردی در کلاس جهانی
دکتر سید مازیارمیر پژوهشگر و تحلیلگر خبر
مقدمه
بعنوان یک پژوهشگر و تحلیلگر اخبار سالها است که به شدت روی رویدادهای متنوع خبری در سطح بین الملل و جهان متمرکز هستم.
به نظر می رسد که رویدادهای خبری در دنیای امروز نقشی بی‌بدیل در شکل‌دهی افکار طبقات مختلف و مخصوصا طبقات عمومی، طبقه هدف و حتی
سیاست‌گذاری‌ها، و تصمیمات کلیدی و بنیادی دارند.
پیوسته این مهم به اثبات رسده است که درک صحیح از این رویدادها و تحلیل عمیق آن‌ها یک مهارتی بسیار پیچیده و خاص است که می‌تواند قدرت
تصمیم‌گیری و تأثیرگذاری فردی و اجتماعی را افزایش دهد.
در این کارگاه تخصصی قصد داریم با یک رویکرد گام‌به‌گام و با یک چک لیست تخصصی برای تجزیه و تحلیل رویدادهای خبری نگاهی تازه و فرا جناحی
خواهیم داشت و با ارائه نمونه‌های جهانی و چک لیست‌های هفت مرحله‌ای، به مخاطبان هدف و یا غیر هدف کمک کنیم که اخبار را دقیق‌تر و
هوشمندانه‌تر بررسی کنند. پس از پایان این کارگاه آموزشی شما باید بتوانید یک رویداد خبری فعلی روز جامعه را انتخاب نموده و با استفاده از این مراحل
و چک‌لیست‌های تحلیلی و سه بعدی نموده تا دانش و مهارت خود را در طول زمان تقویت فرمائید و مهارتهای خود را بهبود ببخشید…
بخش نخست
تجزیه و تحلیل خبری اساسا چیست؟
تجزیه و تحلیل خبری شامل مجموعه‌ای از فرآیندها برای درک و تفسیر داده‌های خام، شناسایی روندها و پیش‌بینی پیامدهای ممکن است. تحلیلگران با
بررسی دقیق منابع خبری، شواهد مرتبط و اطلاعات پس‌زمینه‌ای، تلاش می‌کنند به یک دیدگاه جامع و بی‌طرفانه دست یابند.
ویژگی‌های بنیادی تجزیه و تحلیل اخلار
اول
دقت
استفاده از منابع موثق و معتبر.
دوم
بی‌طرفی
اجتناب از قضاوت‌های پیش‌داورانه.
سوم
جامعیت
بررسی چندجانبه رویداد از جنبه‌های مختلف.
بخش دوم
مراحل هفت‌گانه تجزیه و تحلیل اخبار
مرحله اول
شناسایی منبع اخبار
هر خبر باید از نظر اعتبار منبع بررسی شود. منابع معتبر معمولاً دارای سابقه‌ای قوی و شفاف در ارائه اطلاعات هستند.
چک‌لیست مرحله نخست
1. آیا منبع شناخته‌شده و قابل اعتماد است؟
2. آیا خبر از سوی منابع دیگر تأیید شده است؟
3. آیا منبع با تضاد منافع مواجه است؟
مثال از نمونه های جهانی
اعلام کشف واکسن کووید-19 توسط فایزر در سال 2020 ابتدا از طریق رسانه‌های معتبر بصورت کاملا گسترده و حساب شده ایی منتشر شد و سپس توسط سازمان‌های بهداشتی تأیید گردید.
مرحله دوم
درک محتوا و زمینه اخبار و خبر
درک کامل متن خبر و زمینه‌های آن برای تحلیل عمیق ضروری است.
چک‌لیست مرحله دوم
1. خبر در چه حوزه‌ای (سیاسی، اقتصادی، اجتماعی) قرار دارد؟
2. آیا متن خبر واضح و شفاف است؟
3. آیا اطلاعات پس‌زمینه‌ای کافی برای درک بهتر ارائه شده است؟
یک مثال در کلاس جهانی
پوشش رسانه‌ای درباره جنگ تجاری آمریکا و جمهوری خلق چین این مهم را نشان داد که چگونه مفاهیمی مانند تعرفه‌ها و محدودیت‌های تجاری بر
اقتصاد جهانی تأثیر می‌گذارد.
مرحله سوم
شناسایی اول ذینفعان و دوم تأثیرپذیران
به نظر می رسد که در هر رویداد خبری بر گروه‌ها و افراد مختلفی تأثیر می‌گذارد که باید شناسایی شوند و رویکرد ما طبقه حساس و مهم و طبقه مورد
نظر ما است.
چک لیست مرحله سوم
1. چه کسانی به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم درگیر هستند؟
2. این رویداد چه تأثیری بر گروه‌های مختلف دارد؟
یک نمونه از اخبار در کلاس جهانی
درگیری نظامی اوکراین و روسیه: تأثیر مستقیم بر مردم اوکراین، اقتصاد اروپا و بازار انرژی جهانی.
مرحله چهارم
تحلیل علت و معلول
شناخت ریشه‌های رویداد و تحلیل نتایج آن یکی از اصول اساسی تحلیل خبری است.
چک‌لیست مرحله چهارم
1. علت اصلی وقوع رویداد چیست؟
2. چه عوامل جانبی در این رویداد دخیل هستند؟
3. پیامدهای کوتاه‌مدت و بلندمدت این رویداد چه خواهد بود؟
نمونه جهانی
بحران مالی 2008
علل اصلی شامل وام‌های پرریسک مسکن و سیاست‌های ضعیف نظارتی بر بازارهای مالی بود.
مرحله پنجم
شناسایی سوگیری‌های مختلف در خبر و اخبار
سوگیری‌ها ممکن است از سوی رسانه‌ها، افراد یا حتی تحلیلگران وجود داشته باشد که باید شناسایی و حذف شوند.
چک‌لیست مرحله پنجم
1. آیا خبر به‌طور بی‌طرفانه گزارش شده است؟
2. آیا از زبان یا اصطلاحات جانبدارانه استفاده شده است؟
3. آیا دیدگاه‌های مخالف نیز ارائه شده‌اند؟
یک نمونه از مدلهای جهانی
گزارش‌های متفاوت رسانه‌های غربی و شرقی درباره تغییرات اب و هوا و مخصوصا اقلیمی نشان می‌دهد که چگونه سوگیری‌های سیاسی بر نحوه ارائه خبر و گسترش و در نهایت مدل تأثیر ات ان موثر بوده است.
مرحله ششم
پیش‌بینی پیامدها
پیش‌بینی تأثیرات و پیامدهای احتمالی یکی از بخش‌های کلیدی و استراتژیک تحلیل است.
چک‌لیست مرحله ششم
1. این رویداد چه پیامدهایی در آینده خواهد داشت؟
2. آیا تأثیرات مثبت و منفی به‌طور کامل بررسی شده‌اند؟
یک نمونه از مدلهای جهانی
تحلیل خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا (برگزیت) و تأثیر آن بر روابط تجاری و اقتصادی اروپا و بریتانیا مدل ارائه و انتشار و حجم شروع این خبر و ….
مرحله هفتم
ارائه تحلیل نهایی از خبر یا اخبار
تحلیل باید به شکلی شفاف و منطقی به مخاطب منتقل شود.
چک‌لیست مرحله هفتم
1. آیا تحلیل به زبان ساده و قابل‌فهم ارائه شده است؟
2. آیا پیشنهادهای عملی ارائه شده‌اند؟
یک نمونه در کلاس جهانی
گزارش‌های سالانه سازمان ملل متحد درباره توسعه پایدار که داده‌ها و تحلیل‌ها را در قالب نمودارها و توصیه‌ها و سایر موارد ارائه می‌کنند
بخش سوم
چک‌لیست جامع برای تجزیه و تحلیل رویدادهای خبری**
برای داشتن تحلیلی جامع و دقیق از رویدادهای خبری، چک‌لیستی کلی به شرح زیر پیشنهاد می‌شود:
1. تأیید اعتبار منبع.
2. بررسی جزئیات محتوا و زمینه.
3. شناسایی ذینفعان اصلی.
4. تحلیل روابط علت و معلول.
5. شناسایی و حذف سوگیری‌ها.
6. پیش‌بینی پیامدهای احتمالی.
7. ارائه نتایج به‌صورت ساده و کاربردی.
بخش چهارم
مثال‌های جهانی برای درک بهتر تحلیل خبری
اول
جنگ اوکراین و روسیه (2022)
– چالش:
تنش‌های سیاسی و نظامی بین روسیه و اوکراین.
– علت:
رقابت‌های ژئوپلیتیک و ناتو.
– پیامدها:
افزایش قیمت انرژی، بحران پناهندگان، و تغییرات در ساختار قدرت جهانی.
دوم
بحران مالی جهانی (2008)
– چالش:
سقوط بازارهای مالی در سراسر جهان طی چند دهه اول خود خبر و واکاوی همین خبر طی سالهای قبل
– علت:
وام‌های پرریسک و نظارت ناکافی و سایر دلائل مهم و مکرر و چرخه های مکرر
– پیامدها:
رکود اقتصادی جهانی و اصلاحات گسترده در سیستم مالی.
سوم
همه‌گیری کووید-19 (2020) و اخبار در حاشیه
– چالش:
بحران بهداشتی جهانی و منطقه ای
– علت:
شیوع سریع ویروس کرونا و …
– پیامدها:
تغییرات در ساختارهای بهداشتی، اقتصادی و اجتماعی و حتی سیاسی
بخش پنجم
نتیجه‌گیری و پیشنهادات و سایر موارد
تجزیه و تحلیل رویدادهای خبری مهارتی است که نیازمند دقت، بی‌طرفی و درک عمیق از مسائل جهانی است. با استفاده از مراحل و چک‌لیست‌های
ارائه‌شده، می‌توان اخبار را دقیق‌تر بررسی کرد و تصمیمات بهتری گرفت. این فرآیند برای روزنامه‌نگاران، سیاست‌مداران و شهروندان آگاه ابزاری قدرتمند
است.
