انسانها چرا و چطور وحشی و ظالم میشوند
انسانها چرا و چطور وحشی و ظالم میشوند
در سال ۱۹۷۴، مارینا آبراموویچ یک اجرای هنری به مفهوم مدرن داشت: او اعلام کرده بود که در طی اجرای ۶ ساعته، مانند یک شئی بیحرکت
و بدون هر گونه واکنش خواهد بود. در این مدت شرکتکنندگان اجازه داشتند هر کاری که میخواهند با او بکنند و حتی از ۷۲ وسیلهای هم که
آبراموویچ روی میز استودیو گذاشته بود، استفاده نمایند.
این اجرا «ریتم ِ صفر» نام داشت. روی میز یادداشت زیر به چشم میخورد :
– راهکار : ۷۲ وسیله روی میز است که هر طور دوست داشتید میتوانید آنها را روی من به کار ببرید .
– تعهد : من برای مدت ۶ ساعت صرفاً یک اُبژه خواهم بود و مسوولیت هر نوع عواقبی را بر عُهده میگیرم.
– شش ساعت از ۸ شب تا ۲ صبح است.
روی میز هم ادوات لذت بود (پَر ، دستمالهای ابریشمی، گُل، آب و …) و هم ابزار شکنجه (چاقو، تیغ، زنجیر، سیم و …) و حتی یک اسلحهی پُر!
در ابتدای کار همه رودربایستی داشتند. یک نفر نزدیک شد و او را با گُلها آراست. یک نفر دیگر او را با سیم به یک شیئ دیگر بست، دیگری
قلقلکش داد … کمی بعد او را بلند کردند و جایش را تغییر دادند! کمکم زنجیرها را به کار گرفتند، به او آب پاشیدند و وقتی دیدند واکنشی نشان
نمیدهد، رفتارها حالت تهاجمیتر گرفت!
منتقد هنری، توماس مک اویلی، که در این اجرا شرکت کرده بود، به خاطر میآورد که چگونه رفتار مردم رفتهرفته، خشن و خشنتر شد: «اولش
ملایم بود، یک نفر او را چرخاند، یکی دیگر بازوهایش را بالا برد. … دیگری به نقاط خصوصی بدنش دست زد. …»
مردی جلو آمد و با تیغ ریشتراشی که برداشته بود، گردن او را مجروح کرد و مردی دیگر خارهای گل را روی شکم آبراموویچ کشید. یک نفر اسلحه
را به دستش داد و دستش را تا بالای گیجگاهش برد. یک نفر دیگر آمد اسلحه را گرفت و از پنجره به بیرون پَرت کرد.
با این اجرا ، آبراموویچ نشان داد که اگر شرایط برای افرادی که به خشونت گرایش دارند مهیا باشد، به چه راحتی و با چه سرعتی آن را اِعمال
میکنند!
بعداز پایان ۶ ساعت ، آبراموویچ در سالن استودیو به راه افتاد و از مقابل دستیاران و بازدیدکنندگان گذشت. همهٔ آنها از نگاه کردن به صورت او
اجتناب میکردند ! بازدید کنندگان هم آن قدر عادی رفتار میکردند که انگار اصلا از خشونتی که دقایقی پیش به خرج داده بودند و این که چگونه
آزار او لذت برده بودند، چیزی در خاطرشان نمانده است!
این اثر ، نکتهای دهشتناک را در بارهی ماهیت بشر آشکار میکند؛ به ما نشان میدهد که اگر شرایط مناسب باشد، یک انسان با چه سرعت و
به چه آسانی میتواند به همنوع خود آسیب برساند، به چه سادگی میشود از شخصی که از خود دفاع نمیکند یا نمیجنگد، بهرهکشی کرد ،
و این که اگر بسترش فراهم باشد، اکثریت افراد بهظاهر «نُرمال» جامعه میتوانند در چشم برهمزدنی به موجودی حقیقتا وحشی و خشن تبدیل
شوند!
مارینا بعدها اعلام کرد وقتی که شب به هتل خود برگشته بود، دید که یک دسته از موهایش در عرض این چند ساعت سفید شده است.
خودداری و عدم واکنش او چنین هزینهای به او تحمیل کرده بود.
مارینا آبراموویچ و اجرای ریتم صفر به ما یاد میدهد که وقتی منفعل باشیم هم خودمان نابود میشویم و هم بخش نابودگر و آزارگر دیگران را بیدار
میکنیم.
وقتی منفعل باشیم، آدمها وحشی میشوند، زورگو میشوند، اخلاق و شأن انسانی ما را دیگر چندان محترم نمیشمارند، و امیال و عُقدههای
درونیشان مجال ِ ابراز پیدا کرده ، خودنمایی میکنند!
شاید به صورت خلاصه بتوان گفت که این آزمایش بهسادگی و روشنی، ثابت کرد که این مظلوم است که ظالم را میسازد !
در مقابل ظلم ساکت نباشیم وگرنه ..