غربت ائمه (علیهم السلام) فقط به زمان خودشان محدود نشد بلکه امروزه در زمان ما هم دیده می شود و آن عدم توجه به ابعاد مهم و اصلی زندگی این بزرگواران است. که آنها آمدند اهدافی داشتند و حال در بین ما نیست ما مردم باید آن اهداف را زنده نگه داریم.

زندگی ائمه (علیهم السلام) درس اند، اسوه اند نه خاطر و یادگیری. و این بدون توجه به روش و منش و مبارزات سیاسی آنان امکان ندارد.

پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله و سلم)

کار مهم پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)، دعوت به حق و حقیقت و جهاد در راه این دعوت بود. سخن حق خود را فرمود، تکرار کرد، تبیین کرد، روشن کرد. سختی ها و رنج ها و اهانت ها را با جان خرید، ناتو.انست جمع کثیری را مسلمان کند.

ایشان فرمودند: «بعثت لا تمم مکارم الاخلاق» بعثت با یک هدف در عالم پدید آمد که مکرمت های اخلاقی و فضیلت های روحی بشر عمومیت پیدا کند و به کمال برسد. و تا کمی خود دارای بهترین ها اخلاق نباشد، نمی تواند کسی را هدایت کند و آن فضیلت فقط در پیامبر خاتم (صلی الله علیه و آله و سلم) پیدا شد و می شود.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)، در جوانی مشغول به تجارت شدند. در راه خدا خرج کردند کوه حرا رفتن ایشان – نگرش عظیم ایشان به هستی و کیهان باعث شد ریشه های اخلاق و سیرت نیکو در ایشان جوانه زند . و در چهل سالگی درایشان نورانی ترین دل ها شد . و در این موقع بود که خدای متعال ، کلام و نور خود را بر دل ایشان فرود آورد .

در اوضاع نابسامان آن زمان ، که بی عدالتی همه جا را فرا گرفته چون نه فقط در مکه و جزیره العرب بلکه در برترین تمدن های ، چون ام÷راتوری ایران و روم نیز رسوخ کرده بود .

اولین سلول های ÷یکرهای امت اسلامی در همان روزهای دشوار مکه با دست توانای پیامبر ( صلًی الله علیه و آله و سلم ) نباشد ایشان بود که توانست ، تعصب ها – غیرت ورزی های غلط و قساوت ها و ظلم ها و افکار زنده و نهال سبز زندگی را بکارد .

امت سازی ، سیاسی است ، تربیتی است ، پیامبر ( صلی الله علیه و سلم ) حکمت به آنها می آموزد و علم دانش را به کل جهان فراگیر می کند

بنای جامعه اسلامی ، تشکیل حکومت اسلامی برای مسلمان شدن بود . ایشان طوری کردند که هم به عبارت قرآن ایمان بیاورند و هم نیاز به سیاست قرآن داریم . و حکومت اسلامی شکیل شد برای استقرار عدالت اجتماعی در جهان و همه پیامبران  برای همین منظور آمدند . ایشان ۱۳ سال در مکه و ۱۰ سال در مدینه هدفمند زندگی کردند . هدف این بود که پیام آزادی و بیداری و خوشبختی انسان به همه ی دل ها برسد . پیامبر خدا  حضرت محمد مصطفی ( صلی الله علیه و آله و سلم ) که آمدند ، از لحظه ی ورود ، انسان سازی را شروع کردند و روز به روز مدیران لایق ، انسان های بزرگ ، شجاع  ، با گذشت ، با ایمان قوی و با معرفت به عنوان ستون های مستحکم این بنای شامخ و رفیع، وارد مدینه شدند پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به مجرد اینکه وارد مدینه شد، کار را شروع کرد. از جمله شگفتی های زندگی آن حضرت این است که در طول این ده سال، یک لحظه راه در نداد. دیده نشد که پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از فشاندن نور معنویت و هدایت و تعلیم و تربیت لحظه ای باز بماند. بیداری او، خواب او، مسجد او، خانه او، میدان جنگ او، در کوچه و بازار رفتن ایشان معاشرت خانوادگی ایشان و وجود ایشان، هر جا که بود- درس بود. عجب برکتی در چنین عمری وجود دارد! کمی که همه ی تاریخ را مسحر فکر خود کرد و روی آن اثر گذاشت که من بارها گفته ام، بسیاری از مفاهیمی که قرن های بعد برای بشریت تقدس پیدا کرد؛ مثل مفهوم مساوات، برادری، عدالت و مردم سالاری، همه و همه تحت تاثیر ایشان بود.

روزی که شتر ایشان در کنار خانه فقیرترین مردم عرب مدینه نشست (مشخص شد) مساوات خواهی و تعامل اجتماعی ایشان برای کل جهان مشخص شد. ایجاد وحدت بین ۳ قبیله یهودی، قبیله ی بنی قینفاف- قبیله ی بنی النفیر و بین قریطه ایجاد کردند تا زمینه برای وحدت کل مسلمین جهان شد. مکه که مرکزیت قرار داشت باید آن را سامان دهد و گروه اشراف متکبر و قدرتمند را بر آنان حکومت مکی کرد که پیغمبر مهربان و با عطوفت ما سامان دهنده ی امور شد. امروز به آن حدی رسیده ایم که بتوانی فکرمان و راه مان را به جوامع مستضعف محروم و به میان دنیاهای ظلمت و تاریکی رسوخ بدهیم، این استخر آن قدر در خود آب دارد که بتواند جریان پیدا کند و به این نهال ها و درخت ها و سرزمین های خشک و تفتبده برسد. اگر قرار است که اسلام به پیروزی واقعی برسد و اگر اقرار است که گردونه ی با ابهت اسلام به سوی مناطق روانه بشود باید از جالیی شروع شود خدا به ایشان یاد می دهد، خدا برای ایشان پیش می آورد، خدا او را برای مصادره ی اموال قریش بیرون آورده است و به یک جنگ ناخواسته  می کشاند تا در آن جنگ ناخواسته، با کمبود تجهیزات اما با ایمان قاطع، یک روز، دشمن را عقب بزند و راه برای جریان و پیشرفت و نفوذ باز کند، به دشمن بفهماند که آری، اسلام هست، باید او را جدی فرض کنید. «لیحق الحق و یبطل الباطل. شما را ای مسلمانان به طوری ناخواسته در مقابل انبوه لشکر جرار و بی شمار دشمن قرار دادیم تا ضرب شصتتان را به آنها بچشانید تا قدرت الهی را به رخ آنها بکشید و این چنین شد که در جنگ بدر ظفر یافتند. و خدای متعال مسلمان را به عبرت و تامل دعوت می کند. و باید ۳ خصلت را همیشه محور قرار دهید: ۱٫ وحدت کلمه ۲- محکم بایستید. ۳٫ و از فرمان رهبرتان اطاعت کنید. و در همه ی جنگ ها پیشامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) همیشه میدان دار و با صلابت ایستاده بودند. اما مهمترین و خطرناک ترین دشمن، که در درون هر یک از افراد مسلمان و مومن وجود دارد و اگر بر روی آن کار نکنیم بر ما مسلط می شود. و این دشمن در درون ماست؛ تمکایلات نفسانی، خودخواهی ها، میل به انحراف، میل به گمراهی و لغزش هایی که زمینه ی آن را خود انسان فراهم می کند. منتها مبارزه با این دشمن، به وسیله ی شمشیر نیست، به وسیله ی تربیت و تزکیه و تعلیم و هشدار دادن است. و پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) وقتی سربازان از جنگ بر می گشتند می فرمودند: جهاد اصغر را تمام کردید و از آن برگشتید ولی جهاد بزرگتر را آغاز کنید که از جهاد اصغر سخت تر است. بله! جهاد با نفس خودمان.

دذر آیه ۱۲۵ سوره مباره توبه خدای متعال این چنین می فرمایند: «الذین فی قلوبهم مرض» گاهی مومن است، اما در دلش مرض هست. این مرض یعنی چه، یعنی ضعف های اخلاقی پ، شخصیتی، هوس رانی و میل به خودخواهی های گوناگون، اگر جلویش را نگیری و با آن مبارزه نکنی، ایمان را از تو خواهد گرفت و تو را از درون پوک خواهد کرد. وقتی ایمان را از تو گرفت، دل تو بی ایمان و ظاهر تو با ایمان است؛ آن وقت اسم چنین کسی منافق است.

پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در رفتار خود و مدبرانه عمل کرد و سرعت عمل داشت. ایشان معصوم بودند و پاکیزه بودند. این خودش مهم ترین عامل در اثرگذاری است. و اثر گذاری با عمل، به مراتب فراگیرتر و عمیق تر از اثرگذاری با زبان است. هم از لحاظ سیاسی و هم از لحاظ نظامی آگاه ترین مردم بود و با مومنین و مردم خود همیشه صریح و شفاف حرف می زدند اگر ما کارهای امروزمان را با آنچه که پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم انجام داد مقایسه کنیم، آنگاه می فهمیم که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) چه کرده است. اداره ی حکومت و ایجاد آن جامعه و ایجاد آن الگو، یکی از معجزات پیشغمر (صلی الله علیه و آله و سلم) است.

حادثه ی غدیر خم: یک حادثه بسیار مهم و تعیین کننده ی تاریخ اسلام است که این اعلام هم امر الهی است و هم از سوی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) است و ارزش تقوا را به عنوان برترین ارزش اسلامی باز تکرار کردند و تصریح کردند که هیچ کس بر هیچ کس دیگر جز به برکت تقوا و پرهیزگاری ترجیحی ندارد. و همه ی مسلمین موظفند به زمامداران اسلامی نظرات خیرخواهانه ی خودشان را بیان کنند و اعلان کنند.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در حدیث ثقلین اصول کافی، ج ۱، ص ۴۱۰ می فرمایند: من وقتی از میان شما رفتم، دو چیز گران بها در میان شما می گذارم (کتاب الله و عترتی) قرآن را و عترتم را. و بعد دو انگشت سبابه را کنار هم قرار دادند و فرمودند: آن دو مثل این دو هستند، که دو انگشت سبابه هیچ تفاوتی با همدیگر ندارند.

و آن بعدی که مورد نظر من است- بعد بین المللی اسلامی وب ین الفرق اسلامی که مخصوص شیعه نیست- این است که اگر فرض کنیم که پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در این اعلان، که حتماً این اعلام انجام گرفته و این جمله از زبان پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) صادر شده، اگر فرض کنیم نمی خواست رسول خدا حکومت بلافصل امیرالمومنین (علیه السلام) را بیان کند، حداقل این بود که می خواست سوالات و پیوند و رابطه ی عمیق مسلمین با امرالمومنین (علیه السلام) و با عترت خود را در این بیان استقرار فرمود که در حدیث ثقلین در سخنرانی بنی و غدیر خم آن را تصریح کردند.

و در واقعه ی غدیر قصد دارند یک نمونه کامل از انسان طراز اسلام، از انسان مقبول و مورد پذدیرش اسلام را ارائه بدهند بر مردم و به همه ی نسل های آینده و آن شخصیتی که همه ی مسلمان ها او را به عنوان جانشین پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) قبول دارند باید برای همه ی مسلمان ها به عنوان یک الگو یک مسطوره ی کامل از انسان اسلامی، جاودانه بماند. و پیوند میان او و میان مسلمانان باید تا ابد به عنوان یک رابطه ی فکریف رابطه ی اعتقادی، رابطه ی عاطفی، رابطه ی عملی باقی بماند.

امیر المومنین (علیه السلام) با این دیدگاه دیگر فقط متعلق به شیعیان نیست متعلق به همه ی مسلمان هاست. و مخصوص امیرالمومنین (علیه السلام) هم نیست، بلکه عترت و خاندان پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه (علیهم السلام) شیعه که اولاد امیرالمومنین (علیه اسلام) هستند آنها هم، چون که مشمول عترت هستند، آنها هم همواره به عنوان نمونه ی کامل انسان اسلامی در دیدگاه مسلمان ها باید باقی بمانند، این یک نکته است.

امروز همه ی مسلمان ها احتیاج دارند که از معارف اسلامی که از طریق اهل بیت (علیهم السلام) پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) می رسد استفاده کنند، فرق نمی کند که معتقد باشند به امامت امیرالمومنین (علیه السلام) و امامت اولاد او یا معتمد نباشند. البته شیعه عقیده ی حق و متضاد قطعی از این حدیث را خلافت بلافصل می داند و به او معتقد و پایبند است. آنهایی که به این عقیده پای بند نیستند. یعنی برادران اهل سنت. ارتباط و پیوند فکری و عقلانی و اعتقادی و عاطفی خودشان را از خاندان پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و از امیر المومنین (علیه اسلام) باید قطع نکنند. لذا مسئله ی غدیر، بعد ایجاد پیوند میان علی ابن ابی طالب (علیه اسلام) و عترت (علیه اسلام) پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) با آحاد مسلمان هاست، حال همه ی مسلمان هاست.

برای پاک کردن رسوبات جاهلی از اعمال این جامعه و مستقیم نگه داشتن خطه هدایت اسلامی بعد از ده سال زمان پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، یک تدبیری لازم اگر این تدبیر انجام نمی شد، کار ناتمام بود. اینکه در آیه ی ۳ سوره ی مبارکه ی مانده می فرمایند «الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی: تصریح به همین معناست که این نعمت. نعمت اسلام، نعمت هدایت، نعمت نشان دادن صراط مستقیم به جامعه ی بشریت- آن وقتی تمام و کامل می شد که نقشه ی راه، برای بعد از پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) هم معین باشد. این هدایت الهی بود، دستور الهی بود، نصب الهی بود؛ یعنی نشان دهنده ی جامعیت اسلام و نگاه به آینده و آن چیزی که در هدایت و زعامت و ریاست امت اسلامی شرط است.

همان چیزی که شخصیت امیرالمومنین (علیه السلام)، مظهر آنهاست، یعنی تقوا، تدین، پایبندی مطلق به دین، ملاحظه ی غیر خدا و نیز راه حق را نکردن، بی پروا در راه خدا حرکت کردن، برخورداری از علم، برخورداری از عقل و تدبیر، بر خورداری از قدرت عزم و اراده، این یک عمل واقعی و در عین حال نمادین است. و غدیرف این چنین حقیقی است که زمامت و رهبری اسلامی در طول زمان ها را مشخص کند و در این حال نماد همه ی خوبیها در علی بن ابی طالب امیر مومنان، امیر بیان نمود و تجلی می کند.

فصل دوم

امامت

واژه ی امامت، که در اصل به معنای مطلق پیشوای است. در فرهنگ اسلامی بیشتر بر مصداق خاصی از آن اطلاق می گردد و ان، پیشوایی و رهبری در شئون اجتماعی است: چه فکری و چه سیاسی، در هر جا که از قرآن که مشتقات واژه امامت- مانند امام و ائمه- به کار رفته، ناظر به همین معنای خاص، یعنی پیشوایی امت است. چه پیشوایی فکری یا پیشوای فکریف پس از رحلت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به خاطر انشعاب فکری و سیاسی مسلمانان که به چند فرقه شدن پیروان اسلام انجامید و سر و نکته ی اسلامی اختلاف در مسئله رهبری سیاسی است و واژه امامت و امام بود که باعث اختلاف و درگیری هایی شد. هنگامی که شیعه کسی را به عنوان امام می شناخت، نه تنها اداره ی امور اجتماعی، که راهنمایی و ارشد فکری و آموزش دینی و تصفیه و تزکیه ی اخلاقی را نیز از او انتظار می برد؛ و اگر این وظایف از او ساخته نمی بود، او را به عنوان «امام به حق» نمی شناخت و به حسن اداره سیاسی و قدرت نمایی نظامی و سلحشوری و کشورگشایی- که در نظر دیگران، معیارهای بسنده ای به شمار می آمد- قناعت نمی ورزید.

این نکته گفتنی است که امیختگی ۳ مفهوم «رهبری سیاسی»، «آموزش دینی» و «تهذیب روحی» در خلافت و حکومت اسلامی- که امامت و حکومتا اسلام را درایا سه جنبه و سه بعد قرار داده است: پس پیشوای امت نیز به معنای پیشوایی در این ۳ جهت است و شیعه به دلیل همین گستردگی معنای امامت است که عقیده دارد امام باید از طرف خدا تعیین شود.

نتیجه آنکه برخلاف نظر سطحی نگر کسانی که «امامت» را چیزی در قبال «خلافت» و «حکومت» پنداشته و آن را صرفاً یک منتخب الهی، معنوی و روحی و فکری شمرده اند، امام در فرهنگ تشیع «رهبر امت» است؛ هم در امور دنیایی و نظم و فسق زندگی مردم و ادارهی سیاسی و اجتماعی جامعه (رئیس دولت) و هم در تعلیم و ارشاد معنوی و روحی و گره گشایی از مشکلات فکری و تبیین و ایدئولوژی اسلام (ایدئولوگ).

درصدها مدرک قرآنی و حدیثی «امامت» را به طور روشن بیان و مشخص می کند:

در رواتی از اصول کافی جلد یک صفحه ی ۱۹۶ از امام صادق (علیه اسلام) صراحتاً گفته می شود: همه ی

«جری له من افقبل ماجری لمحمد … و لقد حلمت علی مثله حموله … و کذلک یجری الائمه الهدی واحداٍ بعد واحد» همه ی امتیازات و نیز همه ی تعهدات پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را علی (علیه السلام) و نیز امامان دیگر دارا می باشند.

در روایات دیگری از امام صادق (علیه السلام) وجوب فرمانبرداری از «اوصیاء» یادآوری شده و سپس توضیح داده شده است که اوصیاء همان کسانی هستند که قرآن از آنان با تعبیر «اولی الامر» (در سوره ی مبارکه ی مائده/ آیه ۵۹) یاد می کند.

و این نکته را تصریح کنم و باید این را بدانیم که مبارزه در هر زمانی به شکل خاصی است، گاهی مبارزه با کار فرهنگی،؛ علمی، سیاسیف تشکیل و تحزب و ایجاد سازماندهی و گاهی با کارهای خونین، فعالیت های جنگی و نبرد آشکار است و هر زمان مبارزه به نحوی است.

جریان امامت، از نخستین روز پس از رحلت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) – ماه صفرسال یازدهم هجری- پدید آمد و تا سال وفات امام حسن عسکری (علیه اسلام) – ماه ربیع الاول سال دویست و شصت هجری- در میان جامعه ی مسلمانان ادامه یافت.

چهار دوره ی امامان (علیه السلام) در این زمان، آن هم به طور تقریبی.

دوره ی اول: دوره ی سکوت یا همکاری امام با این قدرت هاست.

جامعه ی نوپا و جدید الولاده ی اسلامی با وجود دشمنان قدرتمند و ضربت خورده ی خارجی و با وجود عناصر تازه مسلمان و درست جا نیفتاده، به هیچ وجه تاب دو دستگی و اختلاف صفوف را ندارد. کمترین رخنه ای در پیکر استوار این جامعه می تواند همچون تهدیدی نسبت به اصل و اساسی آن باشد. از طرفی زاویه ی انحراف دلسوزرتین معتمدترین انسان نسبت به مکتب و جامعه ی اسلامی است- قابل تحمل نباشد و شاید به همین جهات، که از پیش در آینه ی بینش پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) منعکس بود، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به این شاگرد برگزیده ی خود فرمان داده بود که در برابر چنین حوادثی صبر و تحمل پیشه سازد.

این دوره سراسر بیست و پنج سال میانه ی رحلت پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) – سال یازده هجری- و آغاز خلافت امیرالمومنین (علیه دالسلام)- سال سی و پنج- را در بر می گیرد.

زندگی بیست و پنج ساله ی امیرالمومنین امام علی (علیه السلام) در این دوره، حاکی از دخالت فعال و کمک و حمایتی است که از روی کمال دلسوزی است نسبت به اسلام و جامعه مسلمانان انجام می گرفته است. پاسخ ها و راهنمایی آن حضرت به خلفای زمان درباره ی مسائل سیاسی و نظامی و اجتماعی و غیره، در نهج البلاغه و دیگر کتب حدیث و تاریخ نقل شده و شاهد تردید ناپذیری است بر این شیوه در زندگی امام (علیه السلام) که در اسلام رخنه یا ویرانی ای پدید آید که خسارات آن عظیم تر است و موضوع خلافت نیز این بود که به پا خاستم و کمر بستم.

این دوره، همان چهار سال و نه ماه خلافت امیرالمومنین (علیه اسلام) و چند ماه خلافت حسن بن علی (علیه اسلام) است که به عنوان درخشنده ترین سال های حکومت اسلامی به شمار می آید.

این دوره از زندگی امامان (علیهم السلام)، نمونه ای بود برای حکومت و نظامن اجتماعی که در دو قرن بعد از آن همواره امامان شیعه بدان فراخوانده و در راه آن تلاش کرده اند و شیعه همچون خاطره ای گرامی از آن یاد می کرده و دریغ آن را می خورده و رژیم های زمان های بعد را در مقایسه با آن محکوم می ساخته است در عین حال درس و تجربه ی آموزنده ای بوده که می توانست وضع و حال یک حکومت انقلابی و صددرصد اسلامی را در یام جامعه و مردمی تربیت نیافته یا به انحراف کشانیده شده، نشان دهد و از آن روز روش هخای دراز مدت و همراه با تربیت های دشوار و روش های انسانی و عدالت خواه و سخت گیرانه ی حزبی را بر امامان بعدی (علیهخ داسلام) تحمیل کند.

دوره ی سوم: بیست سال میانه ی صلح امام حسن (علیه اسلام)- سال چهل و یک- و حادثه ی شهادت امام حسین (علیه اسلام)- محرم شصت و یک- است.

پس از ماجرای صلح، عملاً کار نیمه مخفی شیعه شروع شد و برنامه ای که هدفش تلاش برای باز گرداندن قدرت به خاندان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در فرصت مناسب بود، آغاز شد. بنابراین می توان دوره ی سوم را «دوره ی تلاش سازنده ی کوتاه مدت برای ایجاد حکومت و رژیم اسلامی» نام داد.

دوره ی چهارم: روزگار تعقیب و ادامه ی همین روش در برنامه ای دراز مدت است.

روزگار نزدیک به دو قرن، و با پیروزی ها و شکست هایی در مراحل گوناگون، و همراه با پیروزی قاطع در زمینه ی کار ایدئولوژیک، و آمیخته با صدها تاکتیک مناسب زمان، و مزین با هزاران جلوه از اخلاص و فداکاری و نمودارهای عظمت انسان طراز اسلام می گذرد.

مهمترین چیزی که در زندگی ائمه (علیهم السلام) به طور شایسته مورد توجه قرار نگرفته، عنصر «مبارزه حاد سیاسی» است از آغاز نیمه دوم قرن اول هجری، که خلافت اسلامی به طور آشکار با پیرایه های سلطنت آمیخته شد و امامت اسلامی به حکومت جابرانه ی پادشاهی بدل گشت، ائمه (علیهم السلام) مبارزه ی سیاسی خود را به شیومه ای متناسب با اوضاع و شرایط شدت بخشیدند.

این مبارزه بزرگ ترین هدفش تشکیل نظام اسلامی و تاسیس حکومتی بر پایه ی امامت بود. بی شک تبیین و تفسیر دین با دیدگاه مخصوص اهل بیت ولی (علیهم السلام)، و رفع تحریف ها و کج فهمی ها از معارف اسلامی و احکام دینی نیز هدف مهمی برای جهاد اهل بیت (علیهم السلام) به حساب می آمد. اما طبق قراین حتمی، جهاد اهل بیت (علیهم السلام) به این هدف ها محدود نمی شد و بزرگ ترین هدف آن، چیزی جز «تشکیل حکومت علوی» و تاسیس نظام عادلانه ی اسلامی نبود، بیشترین دشواری های زندگی بار و پر از ایثار ائمه (علیهم السلام) و یاران آنان، به خاطر داشتن این هدف بود و ائمه (علیهم السلام) از دوران امام سجاد (علیه السلام) و بعد از حادثه ی عاشورا به زمینه سازی درازمدت برای این مقصود پرداختند.

در تمام دوران صد و چهل ساله ی میان حادثه ی عاشورا و ولایتعهدی امام هشتم جریان وابسته ی به امامان اهل بیت (علیهم السلام)- یعهنی شیعیان- همیشه بزرگ ترین و خطرناک ترین دشمن دستگاه های خلافت به حساب می آمد. در این مدت بارها زمینه های آماده ای پیش آمد و مبارزات تشیع، که باید آن را »نهضت علوی» نام داد، به پیروزهای بزرگی نزدیک گردید، اما هر بار موانعی بر سرراه پیروزی هایی پدید می آمد و غالباً بزرگ ترین ضربه از ناحیه ی تهاجم بر محور و مرکز اصلی این نهضت، یعنی شخص امام (علیه السلام) در هر زمان و به زندان افکندن یا به شهادت رساندن آن حضرت، وارد می گشت و هنگامی که نوبت به امام بعد می رسید، اختناق و فشار و سخت گیری به حدی بود که برای آماده کردن زمینه، به زمان طولانی دیگری نیاز بود.

ائمه (علیه السلام) در میان توفان سخت این حوادث، هوشمندانه و شجاعانه تشیع را همچون جریانی کوچک اما عمیق و تند و پایدار از لابه لای گذرگاه های دشوار و خطرناک گذراندند. و خلفای اموی و عباسی در هیچ زمان نتوانستند با نابود کردن اما (علیه السلام)، جریان امامت را نابود کنند. و این خنجر برنده همواره در پهلوی دستگاه خلافت، فرورفته ماند و به صورت تهدیدی همیشگی، آسایش را از آنان سلب کرد.

فصل سوم

امیرالمومنین (علیه السلام)

وجود امیرالمومنین (علیه الصلاه و السلام) از جهات متعددی در شرایط گوناگون، برای همه ی نسل های بشر، یک درس جاودانه و فراموش نشدنی است: امیر بیان (علیه السلام) می فرمایند: ای جلوه های دنیا، ای زیبایی های پرجاذبه، ای هوس هایی که قوی ترین انسان ها را به دام خود می کشید، بروید کس دیگر را غیر علی فریب بدهید. علی بالاتر و بزرگ تر و قوی تر از این حرف هاست.

آن وقتی که هیچ کس در میدان نمی ماند، او می ماند، آن وقتی که هیچ کس به میدان قدم نمی گذاشت، او می گذاشتپ، آن وقتی که سختی ها مثل کوه های گران، بر دوش مبارزان و مجاهدات فی سبیل الله سنگینی می کرد، قامت استوار او بود که به دیگران دلگرمی می بخشید. برای او، معنای زندگی همین بود که از امکانات خدا داد. از قون جسمی و روحی و ارادی و کلا از آنچه که در اختیار اوست. در راه اعلای کلمه ی حق استفاده کند و حق را زنده نماید. با قدرت اراده و بازو و جهاد علی، حق زنده شد. وضع زندگی امیرالمومنین (علیه السلام) در دوران حکومت، قیامتی است. اصلا علی (علیه السلام)، معنای حکومت را عوض کرد.

ایشان تجسم حکومت الهی، تجسم آیات قرآن در میان مسلمین، تجسم «اشداد علی الکفار رحماء بینهم»[۱] (سوره مبارکه فتح/ آیه ی ۲۹) و تجسم عدل مطلق است.

آنچه در چشم و دل او ارزش داست. ایمان و تقوا و اخلاص و جهاد و انسانیت بود. بزرگ ترین خصوصیت ایشان تقواست. نهج البلاغه ی ایشان کتاب تقواست و زندگی او راه و رسم تقواست و نمایانگر ایشان آیه ی شریفه ی :

«ومن بشری نفسه ابیعاد مرضات الله»[۲]

علی اختیارش این بود که در حضار «خود» گرفتار نبود. «من» برای او هیچ مطرح نبود، آنچه برای او مطرح بود وظیفه بود و هدف بود و جهاد فی سبیل الله بود و خدا بود.

خب مشخص است، یک پیامی از سوی یک انسان بزرگی مطرح شده که همه چیز این جامعه را می برد زیر سوال، عقایدشان را، آدابشان را، سنت هایشان را. خط طبیعی است که همه با او مخالفت می کنند.

در همین لحظه که همه معمولاً تلاش می کنند زودتر خودشان را برسانند، اگر بتوانند از مناصب اجتماعی چیزی را بگیرند، جایگاهی پیدا بکنند؛ در همین لحظه امیرالمومنین (علیه السلام) آماده شد تا در جای پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، در بستر پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم) در شبی ظلمانی و تاریک بخوابد، تا پیغمبر از این خانه و از این شهر خارج بشود.

در تمام این دوران ها، امیرالمومنین (علیه السلام) به عنوان پیش قراول، به عنوان فدایی ترین کس و پیش مرگ پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم) در تمام این مراحل و صحنه های خطرناک حضور داشته باشد:

سخت ترین دوران های زندگی امیرالمومنین (علیه السلام)، در این سی سال بعد از رحلت پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم) شروع شد؛ در یک چنین شرایطی، امیرالمومنین (علیه السلام) بزرگ ترین امتحانات ایثار را داد. ایشان می فرمایند: تا وقتی که به مردم ظلم نمی شود «و لم نکن فیها جور الاعلی خاصه»[۳] و فقط من مظلوم واقع شدم در جامعه، تا این جوری است، من هیچ کاری به کار کسی ندارم، هیچ مزاحمتی، هیچ اعتراضی نخواهم کرد.

و در همه ی قضایای مهم اجتماعی امیر بیان حضور داشتند و حضور خودش را در دوران بیسن و پنج ساله ی خلافت خلفای سه گانمه تعبیر می کند به «وزارت»[۴].

آن جوری که خودم علم دارم و می دانم و تشخیص دادم و از اسلام دانستم، شما را حرکت خواهم داد و اداه خواهم کرد.

امیرالمومنین (علیه السلام) در ۳ اردوگاه با سه خط جداگانه ی ناکثین، قاسطین و سارقین جنگید. درباره حضرت علی (علیه السلام) گفته اند: علی را عدلش به خاک و خون غلتاند. لذا علی (علیه السلام)، واقعاً میزان الحق است.

امیرالمومنین (علیه السلام) می خواهد به دنیا نشان دهد که این اصول اسلامی در همه ی شرایط قابل پیاده شدن است. واقع قضیه هم همین است. اصول اسلامی شکل لباس امیرالمومنین (علیه السلام) نیست که اگر امیرالمومنین (علیه اسلام) لنگ می بست یا پیراهم می پوشید، امروز لازم باشد ما هم همان کار را بکنیم، اصول اسلامی عبارت است از عدالت، توحجید، انصاف با مردم، ارج نهادن به حقوق مردم، رسیدگی به حال ضعفا، ایستادگی در مقابل جبهه های ضد اسلام و دین، پافشاری بر مبانی حق و اسلام و دفاع از حق و حقیقت. اینها در همه ی زمان ها هم قابل پیاده شدن است.

دوران حکومت علوی، دوران یک حکومت مقتدرانه و در عین حال مظلومانه و پیروز بود. یعنی در زمان خود توانست دشمنان را به زانو درآورد.

سه جریان در مقابل حضرت صف آرایی کردند: قاسطین (ستمگران)، ناکثین (شکنندگان) و سارقین یعنی گریزان./ و بعد از شهادت مظلومانه اش، در طول تاریخ توانست مشعلی بر فراز تاریخ باشد. البته خون دل های امیرالمومنین (علیه السلام) در این مدت، جز پر محنت ترین حوادث و ماجراهای تاریخ است.

فصل چهارم

حضرت فاطمه الزهرا (سلام الله علیها)

بشریت یک جا مرهون حضرت فاطمه الزهرا (سلام الله علیها) است. و این گزاف نیست حقیقتی است و آنچه ما وظیفه داریم، این است که خود را شایسته ی اتساب به آن خاندان کنیم.

در حقیقت مجمع همه ی خیراتی است که روز به روز ا سر چشمه دین نبوی، بر همه ی بشریت و بر همه ی خلایق فرو می ریزد. خلیل ها سعی کردند آن را پوشیده بدارند و انکار کنند، اما نتوانستند؛ «والله متمم نوره و لوکره الکافرون»[۵] و باید با عمل و نه محبت خالی، نورانی بشویم؛

در روایتی خواندن که درخشندگی و ایمان فاطمه ی زهرا (سلام الله علیها) باعث می شود تا چشمان کر و بیان ملا اعلی خیره شود: «زهر نورها لملائکه السما»[۶] برای آنها می درخشید. می دانید چرا چون ایشان خوب از امتحان بیرون آمده است: «امتحنک الله الذی خلقک قبل ان یخلقک فوجدک لما امتحنک صابره»[۷] قضیه این است.

اما در دوران طاقت فرسای شعب ابی طالب که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، همسر و پسر عمودی گرامیشان را از دست می دهند و مرهم دل پدر، دختر است تا جایی که به «ام ابیها» آن هم در سن شش یا هفت سالگی پیدا می کند، آدم تاریخ را که نگاه می کند، این گونه موارد را در گوشه کنارها هم باید پیدا کند. تا جایی که پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) دست او را می بوسد! بوسه بر دست حضرت فاطمه ی زهرا (سلام الله علیها) از طرف پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را هرگز نباید حمل بر یک معنای عاطفی کرد. این خیلی غلط و خیلی حقیر است.

زنی که در بیت انقلاب متولد شد و تمام دوران کودکی را در آغوش پدر می گذراند که در حال یک مبارزه ی عظیم جهانی فراموش نشدنی بود. آن خنمی که در دوران کودکی، سختی های مبارزه ی دوران مکه را چشید، گرسنگی و سختی و رعب و انواع و اقسام شدت های دوران مبارزه ی مکه را لمس نمود و بعد هم که به مدینه هجرت کرد، همسر مردی شد که تمام زندگیش جهاد فی سبیل الله بود و در تمام قریب به یازده سال زندگی مشترک فاطمه زهرا (سلام الله علیها) و امیرالمومنین (علیه السلام) هیچ سالی، بلکه هیچ نیم سالی نگذشت که این شوهر، کممر به جهاد فی سبیل الله نبسته و به میدان جنگ نرفته باشد و این زن بزرگ و فداکار، همسری شایسته ی یک کرد مجاهد و یک سرباز و سردار دائمی میدان جنگ را نکرده باشد.

و ایشان در محیط علم نیز یک دانشمند والاست و در زندگی، دریای پهناوری از تلاش و مبارزه و کار و در نهایت هم شهادت است. دیده اید که چگونه خطبه و سخنرانی کوبنده ی ایشان در تاریخ حک شده است، هر حرفی نمی ماند، و ایشان است که برای یک دختر جوان الگوست.

بعضی خیال می کنند انسانی که مشغول عبادت می باشد، یک عادب و متضرع و اهل دعا و ذکر است و نمی تواند یک انسان سیاسی باشد. یا بعضی خیاب می کنند کمی که اهل سیاست است- چه زن و چه مرد- و در میدان جهاد فی سبیل الله حضور فعال دارد، اگر زن است، نمی تواند یک زن خانه با وظایف مادری و همسری و کدبانویی باشد و اگر مرد است، نمی تواند یک مرد خانه و دکان و زندگی باشد. خیال می کنند اینها با هم منافات دارد؛ در حالی که از نظر اسلام، این سه چیز با یکدیگر منافات و ضدیت که ندارد، در شخصیت انسان کامل، کمک کننده هم است. و شخصیت زهرای اطهر (صلی الله علیه و آله و سلم) در ابعاد سیاسی و اجتماعی و جهادی، شخصیت ممتاز و برجسته ای است.

امروزه که فضای مجازی ما، بودجه می ریزد که نظام اسلامی ما را به چالش بکشاند. هدف را بر زنان و مادران نشانه گرفته اند. و می گویند از بین بردن اسلام تنها با کشتن مسلمانان فایده ندارد به جای بمب بر سر آنها باید دامن کوتاه بریزند. فساد اخلاقی ایجاد کنند. و این جز از طریق زنان و دختران و مادران به ثمر نمی نشیند چون مادر از هر سازنده ای، سازنده تر و با ارزش تر است، بزرگ ترین دانشمندان، ممکن است مثلاً یک ابزار بسیار پیچیده ی الکترونیکی را به وجود آورند، موشک های قاره پیما بسازند وسایل تسخیر فضا را اختراع کنند؛ اما هیچ یک از اینها اهمیت آن را ندارد که کسی یک انسان والا به وجود آورد. و او، مادر است. این، آن الگوی زن اسلامی است.

فصل پنجم

امام حسن (علیه السلام)

انقلاب اسلام، یعنی تفکر اسلام و امانتی که خدای متعال به نام اسلام برای مردم فرستاد، در دوره ی اول، یک نهضت و یک حرکت بود و در قالب یک مبارزه و یک نهضت عظیم انقلابی، خودش را نشان دادو آن را در هنگامی بود که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)، این فکر را در مکه اعلام کردند و دشمنان تفکر توحید و اسلام در مقابل آن صف آرایی نمودند؛ برای اینکه نگذارند این فکر پیش برود.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)، با نیرو گرفتن از عناصر مومن، این نهضت را سازماندهی کرد و یک مبارزه ی هوشمندانه و قوی و پیشرو را در مکه به وجود آورد. این نهضت و مبارزه، سیزده سال طول کشید، این، دوره ی اول بود.

بعد از سیزده سال، با تعلیمات پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، با شعارهایی که داد، با سازمانده ای که کرد، با فداکرای ای که شد، با مجموع عواملی کمه وجود داشت، این تفکر، یک حکومت و یک نظام شد و به یک نظام سیاسی و اجتماعی یک ملت تبدیل گشت. و آن هنگامی بود که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)، به مدینه تشریف آوردند و آنجا را پایگاه خودشان قرار دادند. و حکومت اسلامی را در آنجا گستراندند و اسلام از شکل یک نهضت، به شکل یک حکومت تبدیل شد، این دوره ی دوم بود.

دوران امام مجتبی (علیه السلام) و حادثه صلح آن بزرگوار با معاویه، حادثه ی سرنوشت ساز و بی نظیر در کل روند اسلامی صدر اول بود. و دوره ی دوم بعد از حیات پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)، و در دوران خلفای چهارگانه و سپس تا زمان امام مجتبی (علیه اسلام) نیز که تقریباً شش ماه بود طول کشید. هیچ کس نمی تواند بگوید که اگر امام حسین (علیه اسلام) به جای امام حسن (علیه السلام) بود، این صلح انجام نمی گرفت. نخیر، امام حسین (علیه السلام) با امام حسن (علیه السلام) بود و این صلح انجام گرفت و اگر امام حسن (علیه السلام) نبود و امام حسین (علیه السلام) تنها بود، در آن شرایط، باز هم همین کار انجام می گرفت و صلح می شد.

بعد از صلح امام حسن مجتبی (علیه الصلا و السلام)، کار به شکلی هوشمندانه و زیرکانه تنظیم شد که اسلام و جریان اسلامی، وارد کانال آلوده ای که به نام خلافت، و در معنا سلطنت، به وجود آمده بود نشود. این هنر امام حسن مجتبی (علیه السلام) بود. امام حسن مجتبی کاری کرد که جریان اصیل اسلام، در مجرای دیگری، جریان پیدا می کند، منتها اگر نه به شکل حکومت، زیرا ممکن نبود، لاقال دوباره به شکل نهضت جریان پیدا کند.

این دوره، دوره ی سوم اسلام است. اسلام دوباره نهضت شد.

متاسفانه، در تمام دوران خلافت اموی و عباسی، انسان ها را با تدابیر گوناگون، اهل دنیا و هوس و شهوات و تملق و دوری از معنویات و انسان های بی شخصیت و فاسق و فاسدی می ساخت و رشد می داد.

اگر امام حسن (علیه السلام) وارد جنگ می شد، جو طوری نبود که امام حسن مجتبی (علیه السلام) غلبه پیدا کند. همه ی عوامل، در جهت عکس غلبه ی امام مجتبی (علیه السلام) بود. معویه غلبه پیدا می کرد، چون دستگاه تبلیغات ددر اختیار او بود.

اگر امام حسن (علیه السلام) صلح نمی کرد، تمام ارکان خاندان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، را از بین می بردند و کسی را باقی نمی گذاشتند که حافظ نظام ارزشی اصیل اسلام باشد. همه چیز به کلی از بین میرفت و ذکر اسلام برای افتاد و نوبت به جریان عاشورا هم نمی رسید. اگر بنا بود امام مجتبی (علیه السلام) جنگ با معاویه را ادامه بدهد و به شهادت خاندان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، منتهی بشود، امام حسین (علیه السلام) هم باید کشته می شدند، همه باید از بین می رفتند و کسی که بماند و بتواند از فرصت ها استفاده بکند و اسلام را در شکل ارزشی خودش بازه حفظ کند، دیگر باقی نمی ماند. این، حق عظیمی است که امام مجتبی (علیه السلام) بر بقای اسلام دارد.

البته صلحف تحمیلی بود؛ اما بالاخره صلحی واقع شد. باید گفت حضرت، دل نداد. همین شرایطی که حضرت قرار دارد، در واقع پایه ی کار معاویه را متزلزل کرد، خود این صلح و شرایط امام حسن (علیه السلام) همه اش یک مکر الهی بود. «و مکررا و مکرالله»[۸] بودم. یعنی اگر امام حسن (علیه السلام) می جنگیدند و در این جنگ کشته می شد معاویه می گفت من نکشتم، اصحاب خودش کشتند.

امام حسن (علیه السلام) شیعه را حفظ کرد، یعنی بنا را حفظ کرد تا بعد از بیست سال، بیست و پنج سال، حکومت به اهل بیت (علیهم السلام) برگردد.

فصل ششم

امام حسین (علیه السلام)

دشمن، دو نوع است یک دشمن که آفت برونی است و دومین دشمن که آفت درونی است. و برای هر نظامی، بای هر تشکیلاتی و برای هر پدیده ای وجود دارد. اسلام برای مقابله با هر دو آفتف علاج معین کرده و جهاد را گذاشته است. جاده، مخصوص دشمنان خارجی نیست. «جاهد الکفار و المنافقین»[۹] منافق، خودش را در درون نظام قرار می دهد. لذا با همه ی اینها باید جهاد کرد. جهاد، برای دشمنی است که می خواهد از روی بی اعتقادی و دشمنی با نظام، به آن هجوم بیاورد.

ماجرای امام حسین (علیه السلام) تلفیق این دو بخشی است. یعنی آنجایی که هم جهاد با دشمن و هم جهاد با نفس، در اعلی مرتبه ی آن تجلی پیدا کرد، ماجرای عاشورا بود. یعنی خدای متعال می داند که این حادثه پیش می آید و نمونه ی اعلایی باید ارائه شود و آن نمونه ی اعلی، الگو قرار گیرد.

اگر این حادثه را دقیق در نظر بگیرید، شاید بشود گفت انسان می تواند در حرکت چند ماهه ی حضرت ابی عبدالله (علیه السلام)، از آن روزی که از مدینه خارج شد و به طرف مکه آمد، تا آن روزی که در کربلا شربت گوارای شهادت نوشید بیش از صد درس مهم بشمارد. نخواستم بگویم هزارها درس، می شود: گفت هزارها درس هست. ممکن است هر اشاره ی آن بزرگوار، یک درس باشد؛ اما اینکه می گویم بیش از صد درس، یعنی اگر ما بخواهیم این کارها را مورد داقه قرار دهیم، از آن می شود صد عنوان و سرفصل به دست آورد که هر کدام برای یک آفت، بیرای یک تاریخ و یک کشور، برای تربیت خود و اداره ی جامعه و قرب به دا، درس است. به خاطر این است که حسینن بین علی (علیه السلام) در دنیا مثل خورشیدی در میان مقدسین عالم، این گونه می درخشد.

یک درس در حرکت و قیام امام حسین (علیه اسلام) وجود دارد که من سعی خواهم کرد آن را به شما عرض کنم؛ همه ی آنها حاشیه است و این متن است. چرا قیام کرد. این درس است به امام حسین (علیه السلام) می گفتند شما در مدینه و مکه محترمید  و در یمن، ان همه شیعه هست. به گوشه ای بروید که بیافرید کاری نداشته باشید، یزید هم اکنون با شما کاری نداشته باشد. این همه مرید، این همه شیعیان، زندگی کنید، عبادت و تبلیغ کنید! چرا قیام کنید؟ قضیه چیست؟ این آن سوال اصلی است. این، آن درس اصلی است. نمی گوییم کسی این مطلب را نگفته است؛ چرا، انصفاً در این زمینه، خیلی هم کار و تلاش کردند. حرف هم زیاد زدند. حال این مطلبی را هم که ما عرض می کنیم، به نظر خودمان یک برداشت و دید تازه ای در این قضیه است. دوست دارند چنین بگویند که حضرت خواست حکومت فاسد یزید را کنار بزند و خود، یک حکومت تشککیل دهد. این هدف قیام ابی عبدالله (علیه السلام) بود. این حرف، نیمه درست است؛ نمی گویم غلط است. اگر مقصود از این حرف، این است که آن بزرگگوار برای تشکیل حکومت قیام کرد، به این نحو که اگر ببیند نمی شود انسان به نتیجه برسد، بگوید نشد دیگر، برگردیم؛ این غلط است. بله؛ کسی که به قصد حکومت حرکت می کند، تا آنجا پیش می رود که ببیند این کار، شدنی است. تا دی احتمال شدن این کار، یا احتمال عقلایی وجود ندارد، وظیفه اش این است که برگردد. اگر هدف، تشکیل حکومت است، تا آنجا جایز است انسان برود که بشود رفت، انجا که نشود رفت، باید برگشت، اگر آن کسی که می گوید هدف حضرت از این قیام، تشکیل حکومت حقه ی علوی است، مرادش این است، این درست نیست. برای اینکه مجموع حرکت امام، این را نشان نمی دهد. امام حسین (علیه السلام)، هدف دیگری داشت: منتها رسیدن به ان هدف دیگر، حرکتی را می طلبیذ که این حرکت، یکی از دو نتیجه را داراست، حکومت یا شهادت. اما هیچ کدام هدف نبود، بلکه دو نتیجه بود. هدف، چیز دیگری است.

هدف آن بزرگار عبارت بود از انجام دادن یک واجب عظیم از واجبات دین، که آن واجب بود عظیم را هیچ کس قبل از امام حسین (علیه السلام)- حتی خود پیمبر (صلی الله علیه و آله وسلم) انجام نداده بود. نه پیغمبر این واجب را انجام داده بود، نه امیرالمومنین (علیه السلام)، نه امام حسن مجتبی (علیه السلام). واجبی بود که در بنای کلی نظام فکری و ارزشی و عملی اسلام، جای مهمی دارد. و زمینه ی انجام این واجب، در زمان امام حسین (علیه السلام) پیش آمده اگر این زمینه کار در زمان امام علی النقی (علیه السلام) بوجود آمده بود و ادثه عظیم و ذبح عظیم تاریخ اسلام، امام علی النقی می شد. و امام حسین (علیه السلام) باید این واجب را عمل مر ککرد تا درسی برای همه ی تاریخ باشد.

پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) و هر پیغمبر وقتی که می آید، یک مجموعه ی احکام می اورد، این احکامی را که پیغمبر می آورد، بعضی فردی است و برای این است که انسان خودش را اصلاح کند؛ بعضی اجتماعی است و برای این است که دنیای بشر را آباد و اداره کند و اجتماعات بشر را اصلاح کنند؛ بعضی اجتماعی است و برای این است که دنیای بشر را آباد و اداره کند و اجتماعات بشر را به پا بدارد. مجموعه احکامی است که به ان نظام اسلامی می گویند. خب، اسلام بر قلب مقدس پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) نازل شد. نماز را آورد، روزه، زکات، انفاقات، حج، احکام خانواده، و غیر روابط حاکم و مردم و وظایف مردم در مقابل حکومت را آورد. اسلام، همه ی این مجموعه را بر بشریت عرضه کرد، همه را هم پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) بیان فرمود: «یا ایها الناس و الله ما من شی یقربکم من الججنه و یباعدکم من النار الا و قد اسرتکم به»؛ پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) همه ی آن چیزهایی را که می تواند انسان و یک جامعه ی انسانی را به سعادت برساند، بیان فرمود، نه فقط بیان، بلکه آنها را عمل و پیاده کرد.

مهندس این نظام و راهبر این قطار در این خط، بنی اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) و آن کسی است که به جای او می نشیند. حکومت، یعنی اداره ی جامعه. پس امام حسین (علیه السلام)، باید قیام کند، زیرا اعراب پیدا شده است. اگر در زمان معاویه، امام حسین (علیه السلام) می خواست قیام کند، پیام او دفت می شد. ولی فضای جامعه آماده شده بود و می تواند پیام امام حسین (علیه السلام) به گوش انسان ها در همان زمان و در طول تاریخ برسد. و معارف حسین بن علی (علیه السلام) است که بخش عظیمی از معارف شیعه را در بر می گیرد.

پس هدف، عبارت شد از بازگرداندن جامعه اسلامی به خط صحیح.

پس می توان این طور جمع بندی کنیم، بگویم امام حسین (علیه السلام) قیام کرد تا آن واجب بزرگی را که عبارت از تجدید بنای نظام و جامعه ی اسلامی یا قیام و از طریق امر به معروف و نهی از منکر است؛ بلکه خودش یک مصداق بزرگ امر به معروف نهی از منکر است. البته این کار، گاهی به نتیجه حکومت می رسد – امام حسین (علیه السلام) برای این آماده بود- گاهی هم به نتیجه ی شهادت می رسد؛ و امام حسین (علیه السلام) فرمودند: اگر دنبال من آمدید راه راست با من است.»[۱۰] یعنی می خواهم همان تکلیف بزرگ را انجام دهم که احیای اسلامی و احیای سنت پیغمبر (صلی الله علیه و آله وسلم) و نظام اسلامی است.

فصل هفتم

حرکت زینب کبری (سلام الله علیها) و سفیران کربلا

ارزش و عظمن زینب کبری (سلام الله علیها)، به خاطر موضع و حرکت عظیم انسانی و اسلامی او بر اساس تکلیف الهی است.

بخش عمده ی این عظمت از اینجاست که:

اولاً: موقعیت را شناخت.

ثانیاً: طبق هر موقعیت، یک انتخاب کرد. (این انتخاب ما زینب (سلام الله علیها) را ساحت)

* زنی که برای ماموریتی مشخص شد. و خود را آماده کرد، شروع کرد و به اتمام رساند.

* واقعاً کربلا بدون زینب کربال نبود. عاشورا بدون زینب کبری (سلام الله علیها) آن حادثه ی تاریی ماندنی نمی شد. آن چنان شخصیت دختر علی (علیه السلام) در این حادثه از اول تال آخرف بارز و آشکار است که انسان احساس می کند یک حسین دوم است در پوشش یک زن، در لباس دختر علی (علیه السلام)، غیر از اینکه اگر زینب (سلام الله علیها) نبود بعد از عاشورا چه می شد، شاید امام سجاد (علیه السلام) هم کشته می شد، شاید پیام امام حسین (علیه السلام) به هیچ کس نمی رسید.

آری، بسیار وضع زینب (سلام الله علیها) وضع سخت و طاقت فرسایی بود. تمام مکردها در روز عاشورا به شهادت رسیدند. زینب (سلام الله علیها) در این چند ساعت دائماً در حال حرکت، در حال دوندگی پیش آن زن، پیش آن مادر داغ دیده…عامل این پیروزی، آری حضرت زینبت (سلام الله علیها) بود. و الا خون در کربلا تمام شد. زن در حاشیه ی تاریخ نیست؛ این حادثه نشان می دهد زن در متن حوادث مهم تاریخ قرار دارد. در فضای مجازی و فضای سایبری زنان و مادران را مورد هدف قرار دادند چون واقعاً می تواند حتی تاریخ منفی نیز بسازد.

حضرت زینب (سلام الله علیها) نشان داد که می توان حجب و عفاف زنانه را تبدیل کرد به عترت مجاهدانه، به یک جهاد بزرگ، بروید ببینید ایشان در سخنرانیشان که امروز در دسترس ماست چه می فرمایند.»[۱۱]

حرکت امام سجاد (علیه السلام) در دوران اسارت؛

اولین بخش افتخارآمیز زندگی امام چهارم بخش اسارت اوست. البته امام چهارم دوم مرتبه اسیر شده اسو و دو مرتبه با غل و زنجیر به شما برده شده اس. بار اول از کربلا بود و بار دوم از مدینه در زمان عبدالملک بن مروان، امام سجاد (علیه السلام)، در این باری که از کربلا با کاروان اسیران حسینی به شما برده شد مجسمه ی قرآن و اسلام بود. از لحظه ای که شهدا به روی خاک غلطیدند حماسه ی علی بن الحسین (علیه السلام) شروع شد. دخترهای خردسال، بچه های کوچک، زن های بی پنه، دور امام سجاد (علیه السلام) این همه را رهبری کرد. اینها را جمع کرد و در طول راه تا وقتی به شام رسیدند نگذاشت امام سجاد (علیه السلام) که این جمعی که با پیوند ایمان به یکدیگگر مرتبط هستند دچار تردید و تزلزل بشوند وارد کوفه شدند عبیدالله بن زیاد دستور داده بود که همه ی مردهای این خانواده را به قتل برسانند، دید مردی در میان کاروان اسیران هست، پرسید تو که هستی و گفت من علی بن الحسینم، علی بن الحسین (علیه السلام) را تهدید به قتل کرد، اینجا اولین بروز جلوه ی امامت و معنویت و رهبری آشکار شد؛ «ابالقتل تهدونی» آیا ما را به کشتن تهدید می کنی؟ در حالی که ما کرامتمان به شهادت است، ما کشته شدن در راه خدا را افتخار می دانیم، از مرگ نمی ترسیم.»

در آن دوران اصلی، بنای امام (علیه السلام) زیر بنای ملایم و حساب شد. و آرام است. و زمینه ی کار آینده ی ایشان، خون جوشان حسین بن علی (علیه السلام) بود که دید چه گذشت…

فصل هشتم

شرایط اجتماعی و سیاسی پس از حادثه ی کربلا

روایتی از امام صادق (علیه السلام) نقش شده که آن حضرت وقتی درباره ی اوضاع ائمه (علیهم السلام، قبل از خودشان صحبت می کردند، فرمودند: «ارتد الناس بعد الحسین الائلائکه» مردم پس از امام حسین (علیه السلام) مرتد شدند مگر ۳ نفر و در روایتی دیگگر هس پنج نفر و بعضی روایات هفت نفر هم ذکر کرده اند. در روایتی که از حضرت سجاد (علیه السلام)- که راوی اش ابوعمرمهدی است- می گوید: از امام سجاد (علیه السلام) شنیدم که فرمود: « مابمکه و المدینه عشرون رجلا یحبتنا» در همه ی مکه و مدینه بیست نفر نیستند که ما را دوست می داندر. بعد از حادثه ی شهادت امام حسین (علیه السلام) مقداری مردم مرطول شدند، لکن آنچنان نبود که به کلی نظم تشکیلات پروان اهل البیت (علیهم السلام) را به هم برید.

دلیلش هم این است که ما می بینیم حتی در همان هنگامی که اسرای کربلا را به کوفه اوردند، حرماتی مشاهده می شود که این حرکات حاکی از وجود تشکیلات شیعه است.

البته وقتی از «تشکیلات پنهانی شیعه» سخن می گویم منظور یک تشکیلات منسجم کامل به شکلی که امروز در دنیا معمول است، نمی باشد، بلکه منظورمان رابطه های اعتقادی است که مردم را به یکدیگر متصل می کند و وادار به فداکاری می نماید  به کارهای پنهانی بر می انگیزد و در نتیجه یک مجموعه را در ذهن ترسیم می کند.

در صورت این حوادث از حادثه عاشورا شروع شد و دنباله هایی داشت از قبیل واقعه ی حره و سرکوب کردن حرکت توابین در عراق و شهادت مختار و شهادت ابراهیم بن مالک اشتر نخعی و دیگر بزرگان شیعه؛ که پس از شهادت این عده، حرکت آزادی خواهانه تشیع سرکوب شد و پیروان ائمه (علیه السلام) در نهایت غربت و تنهایی باقی ماندند.

فصل نهم

امام سجاد (علیه السلام)

امام سجاد (علیه السلام) در عاشورای سال شصت و یک هجری به امامت رسیدند در سال نود و چهار مسموم شده و شهید شدند. در تمام این مدت آن بزگروار همان هدف را دنبال کردند که پدر دنبال می کردند. اکنون با این بینش جزئیات کار امام سججاد (علیه السلام) را پیگیری کنی که چه مراحلی را پیمودند و چه تاکتیک هایی را به کار بردند و چه موقعیت هایی را به دست آوردند. تمام جملاتی که آن حضرت بیان کردند- حرکاتی که داشتند و دعایی که خوانندند و مناجات و راز و نیازهایی که به صورت صحیفه سجادیه درآمده است، تمام اینها را با توجه به آن خط کلی باید تفسیر کرده و همچنین موضع گیری های امام (علیه السلام) در طول مدت امامت:

۱- موضوع گیری در برابر عبیدالله بن زیاد و یزید که بسیار شجاعانه و فداکارانه بود.

۲- موضع گیری در مقابل سرف بن عقبه؛ کسی که در سال سوم حکومت یزید و به امر او، مدینه را ویران کرد و اموال مردم را غارت نمود. در اینجا موضع گیری امام بسیار نرم و ملایم بود.

۳- حرکت امام (علیه السلام) در رویارویی با عبدالملک بن مروان، قوی ترین و هوشمندترین خلفای بنی امیه، که گاهی تند و گاهی ملایم بود.

۴- برخورد با عمر بن عبدالعزیز.

۵- برخورد با اصحاب و یاران، و توصیه هایی که به دوستانشان کردند.

۶- برخورد با علمای د%D