فصل دهم:

ارزیابی قدرت شهریار ها:

شهریاری ها در قدرت دودسته اند:۱-هجوم آورنده:دارای قدرت متکی به خود با خزانه ی  زر عالی وداشتن مردان جنگی  وتوان مقابله ی مستقیم با دشمنان (این ،مورد علاقه ی نیکولو است)

۲-دفاع کننده:داراری باروبند و قطعه های محکم با ذخیره ی ابزاری و مواد غذایی برای مدت یک سال که هر هجوم آورنده ای را به شکستی سخت نوید می دهد.

فصل یازدهم:شهریاری دینیاران:دراین کار شهریاری دینی ،دشواری ها ،پیش از دستیابی به قدرت رخ می نماید.این گونه شهریاری را یا به زور و بازو می گیرند یا به یاری بخت، اما برای نگاهداشت آن به هیچ یک از آن دو نیازی نیست،زیرا نهادهای دینی که قدرتی بی مانند دارند ،نگهبان آنند، وشیوه ی رفتار و زندگی فرمانروا در آن اثری ندارد.

اکنون که جستار درباره ی ویژگی های شهریاری ها را چنان که در نظر داشتیم،به پایان بردیم ودلایل ماندگاری وشکستشان را کمابیش برشمردیم،وروش هایی را که بسیاری کسان برای دستیابی به آنها به کار برده اند،نشان دادیم؛آنچه مانده است همانا جستاری است کلی در باب روش های حمله ودفاع درآنها.

((روش های حمله ودفاع))

فصل دوازدهم:

 گونه های  سپاه و سپاهیان مزدور 

پایه های اصلی هردولتی ، خواه نوبنیاد یا کهن ویا آمیخته،قانون نیکو وسپاه نیکواست.واز آنجا که بی پننین سپاهی ،چنان قانونی نیز نمی توان داشت هرجا سپاه نیکو در کار  باشد ،قانون نیکو نیز از پی خواهد آمد،ماکیاولی جستار قانون را رها کرده وبه سچاه می پردازد به خاطر اهمیتی که برایش  قائل است.

ماکیاولی به چهار نوع سپاه قائل است:۱-سپاهی که از آن خود شهریار است ۲-سپاه متشکل از مزدوران ۳-سپاه کمکی ۴-سپاهی که آمیزه ای از این انواع است

او با بیهوده وخطرناک خواندن سپاه کمکی ومزدوران اشاره می دارد،اگر کسی  دفاع از کشور را به مزدوران سپارد،هرگز ایمن وآسوده خاطر نتواند بود.چرا که آنان از هم گسیخته و قدرت طلب وبی بند وبار و پیمان شکن اند.وبا دوستان دلیر ودربرابر دشمنان زبون اند .دلیل آنست که جز آن دستمزد ناچیز  هیچ انگیزه ای  ایشان را به پایداری در میدا نبرد پاینبد نمی کند.اوویرانی آنروز ایتالیا  را ناشی ازاین نکته می دانست.آنها درجنگ ها تن به سختی  نمی دهند.او راهکار را برگزیدن یکی از شهروندان -چه شهریار باشد یا کسی دیگر- به سالاری می داند

فصل سیزدهم :

سپاهیان کمکی ، آمیخته وبومی

سپاهیان کمکی:سپاهیانی هستند که به هنگام یاری خواستن از یک دولت بزرگ برای یاری و دفاع به یک دولت کوچک فرستاده می شوند.سپاهیان کمکی برای خودشان ،خوب هستند اما برای آنکس که ایشان را فرا می خواند همیشه مایه ی ناکامی اند؛ زیرا اگر جنگ را ببازند شما (شهریار دولت کوچک)باخته اید و اگر ببرند اسیر ایشانید.ماکیاولی با بهتر خواندن وکمتر آسیب رساننده دانستن  سپاهیان مزد ور  نسبت به سپاهیان کمکی اشعار می دارد که این ها به سبب نظم و یکپارچگی  ونیز فرمانپذیری از شخصی دیگر ،بیشتر می توانند خطرناک باشند،زیرا مزدوران تا بتوانند ،بین خود را سامان بخشند ؛ فرصت برای عمل باقی می ماند.سخن کوتاه ،بزرگترین خطر مزدوران بد دلیشان وبزرگترین خطر سپاهیان کمکی دلاوریشان است. اما سپاهیان آمیخته به دو شکل است:۱- آمیخته ی وابسته:  ماکیاولی ترکیب سربازان فرانسوی را مثال می زند که سوییسی ها در دوره ی شاه لویی یازدهم پسر شارل هفتم نقش محوری را برای سپاهیان فرانسوی داشته اند.۲- آمیخته ی مستقل :که محوریت با سربازان بومی است.

سپاهیان بومی :از میان رعایا وشهروندان و وابستگان فراهم می آید.

فصل چهاردهم:

شهریار و فن جنگاوری 

بر شهریار است که هیچ هدفی در پیش وهیچ اندیشه ای در سر نداشته باشد،مگر جنگ وسامان نظم آن وجز در این باب چیزی نخواند.فرمانروایی را کدام هنر بالاتر از این؟نخستین علت از کف دادن  پادشاهی به فراموشی سپردن فن جنگاوری است وبالاترین آلت فراچنگ آوردن آن نیز  ، استادی در این فن است.شهریار باید کار آزمایی داشته باشدهم در عرصه ی  عملی (خود را به شکار وسختی عملی عادت بدهد وتمرین نظامی داشته باشد در سرزمین خودش)و هم در عرصه ی نظری (تاریخ جنگ را بخواند واز تجربه های نظای گذشته استفاده بکند).

فصل پانزدهم:

آنچه مایه ی ستایش ونکوهش برای مردمان به ویژه شهریاران است:

هرکه بخواهد در هرحال پرهیز گار باشد ،در میان این همه ناپرهیز گاری ،سرنوشتی جز ناکامی نخواهد داشت.از این رو شهریاری که بخواهد شهریاری را از کف ندهد،می باید شیوه های ناپرهیزگاری رابیاموزد وهرجا که نیاز باشد،به کار بندد.ماکیاول با برشمردن صفات مختلف یک شهریار متذکر می شود که درست است که مردم بیشتر خوش دارند که صفات مثبتی در شهریارشان باشد وشهریار نیز می باید آنها را تا حد امکان داشته باشد ، اما اگر آنها را نداشته باشد نیز نباید چندان هراسان باشدو نباید از سرزنش ها بهراسد.زیرا بدون آن افعال  وداشتن آن صفات ،دولت وی به آسانی پایدار نمی ماند. زیرا صفات وخیم هایی هستند که فضیلت به شمار می آییند اما به کار بستن شان سبب نابودی دولت می شود وحال آنکه خیم هایی هستند که رذیلت به نظر می یند اما ایمنی و کامروایی به بار می آورند.

فصل شانزدهم:

بخشندگی و تنگ چشمی 

اولین خیمی که دربالا برشمردیم.شهریاری که نتواند فضیلت بخشندگی راا چنان به کار بندد که زیان به بار نیاورد،اگر زیرک باشد نمی باید باکی از آن داشته باشد که وی را تنگ چشم بشمارند،زیرا باگذشت زمان اورا بزرگوارتر خواهند شمرد(جومی دهند وفضا سازی می کنند) واگر اورا این چنین نیابند به خاطر خزانه های خالی ناشی از بخشندگی افراطی برای حفظ وجهه ی بخشندگی۰(شهریار) مورد تهاجم خارجی وداخلی قرار می گیرد.ماکیاولی با این دلیل که گشاده دستی نهانی ودری=ست موجب نامبردارشدن به این اسم نمی شود،به نمایش گذاشتن گشاده دستی را نیز به خاطر لزوم  سیر تصاعدی اش کارساز نمی داند.زیرا این گشاده دستی به خاطر آوردن نام و شهرت باید کم کم دایره ی شمولش زیاد شود که این منجر به خزانه ی خالی و خوار شدن شهریار نزد رعایا وشهروندان می گردد. وچون ببینند که باصرفه جویی،(شهریار) مایه از بهرِ خویش اندوخته است وبا آن می تواند در برابر هر تاخت وتازی از خود دفاع کند ودست به لشگر کشی های تازه بزند بی آنکه باری بر دوش مردم بیفزاید .چنین شهریاری نشان خواهد داد ،نسبت به آنان که چیزی از آنان نمی ستاند، وشمارشان بسیار است(مردم عادی)بخشنده است  ونسبت به کسانی که چیزی به ایشان نمی دهد وشمارشان اندک است (سالاران ووالاتبارها)تنگ چشم است.(اما مهم مردم اند).

فصل هفدهم:

ستم پیشگی ونرم خوئی واینکه مهر انگیزی بهتر است یا ترس انگیزی

باید گفت شهریار می باید خواهان آن باشد که به نرم خوئی نامبردارشود.نه به سنگدلی ،ولی می باید بپاید که وی را نرم خوئی بیجا نباشد.ماکیاول مثال چزاره بورجیا را مثال می آورد ومی گوید:اوبه عنوان یک ستم پیشه تلقی می شده اما ستم پیشگی او رومانیا را سامان بخشید وآن را یگانه کرد وآرامش وفرمانبرداری را بدان بازآورد.نیکولو با بهتر برشمردن هردوصفت ترساندن و دوستی برقرار کردن بین شهریار و شهروندان در نهایت ترسیدن مردم را بهتر می انگارد.زیرا داشتن این دو را باهم کمی دشوار می پندارد.با این همه او  براین اعتقاد است که شهریار نباید ترس از خویش را چنان در دلها اندازد که اگر نتواند مهر مردم را به خودی را به خود برانگیزد،آن  ترس مایه ی نفرت از وی در ین شهروندان  شود .ونیز باید از دست یازیدن بی خودی  به جان ومال مردم بپرهیزد.به خصوص مال ،زیرا مردم مرگِ پدر را زودتر فراموش می کنند تا از دست رفتن میراث پدر را ،ولی در صورت لزوم باید دلیل روشن برای این کارش داشته باشد و به طرز شایسته ای عمل کند.(هانیبال در سنگدلی ددمنشانه این چنین بود)

فصل هجدهم:

شیوه‌ی درست پیمانی شهریاران

ماکیاولی باز با تایید راست روش بودن  وبی نیرنگ بودن اضافه می کند آزمون های دوران زندگانی ،ما را چنین آموخته است که شهریارانی که کارهای گران از دستشان بر آمده است آنانی بوده اند که راستکرداری را به چیزی نشمرده اند و با نیرنگ آدمیان را به بازی گرفته اند وسرانجام ،برآنانی که راستی پیشه کرده اند،چیره گشته اند.او می گوید :برای ستیزیدن با دیگران دوراه وجود دارد یکی قانون که در خور انسان است ودیگری زور که برای ددان مورد استفاده قرار می گیرد.ماکیاول می گید شهریار باید از هردو توامان استفاده کند و اینکه انسان حیوان ،باید بود.و خصلت شیر ووروباه را باهم داشت .اگر بناست که شهریار شیوه ی ددان را بیاموزد و به کار بندد،می باید هم شیوه ی روباه را بیاموزد تا دتام ها را بشناسد و هم شیوه شیر را تاگرگان را رماند.بنابراین فرمانروای زیرک هنگامی که ئبه زیان اوست،نمی باید به پیمان خویش پایبند باشد.

فصل نوزدهم:

پرهیز از خوار شدن ونفرت انگیز شدن

ماکیاولی اکنون به طور کلی می خواهد از خیم های دیگر به کوتاهی وزیر این عنوان کلی یاد کند.که شهریار می باید از هر آنچه اورا خوار  ونفرت انگیز می سازد ،بپرهیزد.اودر جمع بندی :هرکس استدلال های مرا دنبال کند،خواهد دانست که علت فروافتادن امپراتوران که از مصادیق آن بحث شد ،یانفرت انگیز شدن ایشان بوده است یا خوار شدنشان.

فصل بیستم:

سودمندی وزیانمندی دژها ودیگر چاره اندیشی هایی که شهریاران می کنند:

ماکیاولی توضیح می دهدکه هرحکومت نوبنیادی باید رعایا را مسلح کند وباید کسی را که بدون سلاح می بیند مسلح کند واین حالت می شود حالت همه درجه ی یک بودن مردم .اما از آنجا که نمی شود همه را مسلح کرد،ناچار بعضی را مسلح وآنان را ازامتیازاتی برخوردار می کند.شهریار ومردم خرده نمی گیرند از این امتیازات اعطایی ،زیرا انصاف می دانندکه کسی که بیشتر با خطر مواجه است باید امتیاز هم بگیرد.واگر این هردو انجام نگیردشهریار می رود سراغ مزدوران برای سپاه که مشکلات پیش گفته را دارد.ضمن اینکه این کار که سلاح را از دست مردم بگیرد باعث وهن ونشان بی اعتمادی شهریار به مردم تلقی می شود.که عواقب بدی دارد وموجب نفرت می شود.

ساختار دژها برحسب زمان سودمند وزیان آور بوده اما به طور کلی مسئله را این گونه می توان مطرح کرد که اگر شهریاری،از مردم خویش بیمناکتر از بیگانگان باشدفمی باید دژها را برپادارد،اما آنکه از بیگانگان بیمناکتر است ، می باید آن ها را رهاکند .پس بهترین دژ،همان مهرِمردم است،زیرا هیچ دژی شما را در امان نخواهد داشت ،اگر که مردم از شما بیزار باشند.بادر نظر داشتن این نکات است که ماکیا ولی ،هم ستایشگر آنانی است که دژها را بر پا می دارند وهم آنانی که نمی دارند.اما نکوهشگر آنی است که با پشتگرمی به دژها ، از بیزاری مردم باک ندارد.

فصل بیست ویکم:

شهریار را چه باید کرد تا نامبردار شود

شهریار را هیچ چیز چندان مایه ی نام آوری نیست که لشگر کشی های گران وفرانمودن قدرت خویش .مثل فردیناند پادشاه آراگون که اکنون پادشاه اسپانیا است.دیگر چیزها که نام آور است شهرت به لشگر کشی و جزا وپاداش دادن به افراد شگرف و برجسته اطراف ومفید به حال بود ونیز اینکه  در مواضع بین المللی بی طرف نباشد ..زیرا با بی طرفی شما :آنکه در جنگ می بازد ،خواهان بدبختی ونابودی شما است وآنکه پیروز است، نمی خواهدبا یک شریک نصفه و نیمه که در مواقع سخت دست اورا نمی گیرد هم پیمان شود.و احتمالا به شما حمله خواهد کرد.همیشه چنین بوده،آنکه دوست شما نیست خواهان بی طرفی شما است وآنکه دوست شما است،خواهان سلاح برگرفتن و به امید ِآمدنتان.

فصل بیست و دوم:

کارگزاران شهریار

ماکیاولی ضمن لازم دانستن هوش وزکاوت برای شهریار ،اول از همه او را به انتخاب وزیران وکارگزاران با وفا سفارش می کند ودر ادامه نظری کلی برای سنجش و آزمایش وزیر ارائه می کند وآن اینکه :چون ببینید که وزیر بیشتر در اندیشه ی کار خویش است تا کار شما و در هرکار ،در پی ِ سود خویش است چنین کسی هرگز وزیری شایسته نتواند بود و هرگز بدو پشتگرم نتوان بود.اودر ادامه راه حلِ داشتنِ کارگزارانی وفادار را،اشباع آنان از ثروت واحترام ومقام می داند،تا از زیر وزبر شدن اوضاع بهراسد.(منافعشان در خطر قرار می گیرد)

فصل بیست وسوم:

چگونه باید از چاپلوسان پرهیز کرد:

تنها را پرهیز از چاپلوسان آنست که مردمبدانند شما از شنیدن حقیقت آزرده نمی شوید.اما اگر هرکسی بتواند از در در آید وحقیقت  را با شما در میان بگذارد،شکوه خود را از دست می دهید.از اینرو شهریار زیرک ،راه میانه را برگزیند.با کارشناسان و…رای بزند در مواردی که شهریار می گوید از پذیرفتن نکات نابجا بپرهیزدو بعد از شنیدن ،خود نتیجه گیری کند.

فصل بیست وچهارم:

چگونه شهریارانِ ایتالیا ،کشور را از دست دادند

دلایل اصلی:ناتوانی سپاه /برخی مردم را دشمن خویش داشته اند/ومشکل با والاتبارها/

فصل بیست وپنجم:

در کارهای بشری ،بخت تاکجا دست اندرکار است و چگونه می توان باآن ستیزید

ماکیاول سرنوشت را به صورت ۵۰ درصد با شانس واقبال و بخت و۵۰ در صد به دست خود انسان می بیند ودر هرحال بی پروایی را در برخوردبا بخت،بهتر می داند.ازنظر اوبخت مانند یک رود است که اگر درمقابلش تلاش نشودو سدی ساخته نشود،همه چیز را بر سر راهش نابود می کند.و ما باید در حالت آرامشش سنگربندی کنیمو خودمان حداکثرِتاثیر را برآن بگذاریم.

فصل بیست وششم:

فراخوانشی به رهانیدن ایتالیا از چنگالِ بربران

ماکیاولی در این فصل ضمن مقایسه ی وضعیت ایتالیای این روزگار با پارسی ها وآتنی ها وسایر سرزمین ها به دنبال یک ناجی برای ایتالیا می گردد.همانگونه که قبلا گفته شد او در جستجوی یک فرد ،با توانایی بالا وصلاحیت های شهریاری است تادر این فرصت توانایی هایش را شکوفا کند وایتالیا را از چنگال بربرها،برهاند.او درصحبت با پادشاه یاشهریار حاضرِ ایتالیا،اورا به جمع کردن سپاه جدید توصیه می کند.ومردم ایتالیا را ،نه والاتباران را بلکه فرودستان را دارای مردانگی و سلحشوری معرفی می کند.که روحیه ی وفاداری و فرمانبرداری شان به خاطر لگد کوب شدن توسط بیگانگان ،آنان را برای شرکت در این سپاه آماده ترین ِمردم قرارداده است.ماکیاولی ،بعضی از فنون جنگی را نیز که ترکیبی از فنون سوییسی ، اسپانیایی وآلمانی است را هم،به شهریار توصیه می کند.اودر پایان ِکتاب می آورد:بویِ گندِ این سروری ِ بربران ما همه را می آزارد.پس  بادا که خاندان ارجمند شما باآن دلیری و امیدهایی که از آرمان های برحق می آید این کار را برگردن گیرد،تاکه زیر پرچم شما،میهنمان سرافراز شود.

جمع اوری و بازنویسی مازیارمیر