روش های تحقیق پیمایشی – کلیات: تحقیق فرایندی است که در آن کنش و واکنش مستمری میان نظریه و داده‌ها و نیز میان تحلیل مقدماتی و تحلیلهای بعدی وجود دارد. نقش نظریه مورد تاکید قرار گرفته است. روش تحقیق پیمایشی صرفاٌ روشی گام به گام نیست بلکه فرایندی است که مستلزم خلاقیت، قدرت […]
روش های تحقیق پیمایشی
– کلیات:
تحقیق فرایندی است که در آن کنش و واکنش مستمری میان نظریه و داده‌ها و نیز میان تحلیل مقدماتی و تحلیلهای بعدی وجود دارد.
نقش نظریه مورد تاکید قرار گرفته است. روش تحقیق پیمایشی صرفاٌ روشی گام به گام نیست بلکه فرایندی است که مستلزم خلاقیت، قدرت تخیل
مهارت، مصالحه و یافتن راه‌حل‌های مناسبی برای مشکلات پیش‌بینی نشده است. انجام دادن تحقیق پیمایشی درست، شاید هنری اکتسابیباشد.
۱-ماهیت روش تحقیق پیمایشی:
روش پیمایشی از روش‌های تحقیق اجتماعی است، که مانند هر روش دیگر طرفداران و منتقدانی دارد. هدف این بخش از کتاب در وهله اول ارائه دستورالعمل مفیدی برای اجرای درست روش پیمایشی است و قصد دفاع از آن را ندارد. منتها باید دانست که بسیاری از انتقادهایی که از این روش می‌شود، ناشی از برداشت‌های نادرست از این روش است.
روش پیمایشی چیست و چرا باید از آن استفاده کرد
مارش تاکید می‌کند، روش پیمایشی به معنای فن خاصی برای جمع‌آوری اطلاعات نیست. با این وجود آنکه پرسشنامه در این روش کاربرد گسترده‌ای دارد، اما برای جمع‌آوری اطلاعات می‌توان از فنون دیگری هم استفاده کرد. مثل مصاحبه‌های عمیق و ساخت یافته، مشاهده و تحلیل محتوا ، و بسیاری فنون مناسب دیگر.
۲- ویژگیهای مختلف روش تحقیق پیمایشی :
الف- شکل گردآوری داده‌ها:
روش پیمایشی مجموعه‌ای از اطلاعات سازمان یافته و منظم، که می‌توان آن را « ماتریس داده‌ها » یا « جدول مادر » نامید، مشخص می‌شود. منظور جدولی است که در هر سطر آن اطلاعات مربوط به یک متغیر و در هر ستون آن اطلاعات مربوط به یک «مورد» دیگر درج شده است.
آنچه در ماتریس داده ها اهمیت دارد ،این است که صفت “هرمورد” را در باره هر یک از متغیر ها پیدا نمائیم ، ولی برای این کار استفاده از پرسشنامه الزام آور نیست .منتها به دلیل سهولت اجراء پرسشنامه رایج ترین فن جمع آوری اطلاعات در روش پیمایشی است.در جدول ماتریس داده ها هر “مورد” که از این پس آن را واحد تحلیل می نامیم ،یک شخص است ،اما همیشه واحد تحلیل شخص نیست ،بلکه می تواند کشور ،سال یا هر چیز ممکن دیگر ی که به توان صفات مربوط به آن جمع آوری کرد ه باشد.
یک مثال از جدول ماتریس داده ها
واحدهای
تحلیل
متغیرها پاسخگوی۱ پاسخگوی۲ پاسخگوی
۳ -پاسخگوی
۴- پاسخگوی
۵-جنس زن مر د- مردمرد – زن زن
یا سن ۲۵ساله ۳۲ساله ۲۷ساله ۴۵ساله ۳۸ساله
گرایش سیاسی اصلاح‌طلب میانه‌رو اصلاح‌طلب سنت‌گرا(اصول‌گرا) سنت‌گرا(اصول‌گرا)
طبقه کاگر متوسط
پایین کارگر متوسط‌بالا متوسط
اگر واحد تحلیل کشورباشد ،اسامی کشورها را به جای اشخاص در بلای “جدول مادر” یا
”ماتریس داده ها” درج می کنیم ،سپس صفات کشورها (ماننده تعداد جمعیت ،وسعت ،میزان تراکم ،نرخ بیکاری و ….)را در ذیل نام کشور ثبت می کنیم . اگر واحد تحلیل سال باشد ،سالهای ۱۳۵۰،۱۳۶۰،۱۳۷۰،۱۳۸۰،را بالای جدول مادر درج کرده و صفات مربوط به هر سال (ماننده نرخ تورم،میزان ازدواج ،میزان طلاق، و ….)را در ذیل سال مربوط ثبت می کنیم . برای تحلیل پیمایشی که بر مبنای مقایسه واحدهای تحلیل صورت می‌گیرد، ماتریس داده‌ها نقش مهمی ایفا می‌کند. در تحقیق پیمایشی پرسشنامه کاربرد گسترده‌ای دارد. اما برای جمع‌آوری اطلاعات می‌توان از فنون دیگری هم استفاده کرد.
ب- روش تحلیل مقایسه‌ای داده‌ها:یکی از کارکردهای تحلیل پیمایشی توصیف خصوصیات مجموعه‌ای از واحدهای تحلیل است. مثالاً اگر بخواهیم نحوه رأی دادن افراد یک گروه را بسنجیم، لازم است نظر تک تک آنان را درباره انتخابات بدانیم. ماتریس داده‌ها، اطلاعات لازم را برای این منظور در اختیار ما می‌گذارد. اما محقق روش پیمایشی در صدد تبیین پدیده‌ها نیز برمی‌آیند. تحلیل‌گر روش پیمایشی از طریق مقایسه موارد (واحدهای تحلیل) می‌کوشد پدیده را شناسایی کند، و با در نظر گرفتن صفات ویژه هر یک از « موارد» این کار را انجام می‌دهد. به عنوان مثال، هر گاه واحدهای تحلیل از لحاظ گرایش سیاسی به دو گروه اصول‌گرا سنتی، اصلاح‌طلب تقسیم شده باشند، تحلیل‌گر پیمایشی سعی می‌کند بداند اصلاح‌طلب از لحاظ صفات یا متغیرهای دیگر چه تفاوت‌هایی با اصول‌گرا سنتی دارند و آیا این تفاوت‌ها منشاء طبقاتی دارد؟ همان‌طور که از جدول صفحه قبل پیداست، نحوه رای دادن افراد فرق می‌کند و این تفاوت با تفاوت طبقاتی همراه است، اصلاح‌طلب از طبقه کارگر و اصول‌گرا ( سنت‌گرایان) از طبقه متوسط هستند. به عبارت دیگر، تحقیق پیمایشی با مشاهده تغییر صفت در واحدهای تحلیل و دنبال کردن تغییرات دیگری که با آن همبسته است، در پی درک علل پدیده است. بدین لحاظ هدف این روش استنتاج روابط علّی است که از مقایسه دقیق ویژگیهای متفاوت واحدهای تحلیل به دست می‌آید(هم چون تاثیر پایگاه طبقاتی بر نحوه رای دادن) اما کار بدینجا خاتمه نمی‌یابد. قدم بعدی پاسخ به این پرسش است که:« چرا پایگاه طبقاتی شخص بر نحوه رای دادن او اثر می‌گذارد؟»
پژوهشگرانی که روش پیمایشی را به کار می‌برند باید محتاط باشند و از ایجاد حلقه‌های ارتباط علّی نادرست بپرهیزند. زیرا همراهی و تقارن دو پدیده به معنای وجود رابطه علّی میان آنها نیست.
- شیوه تحقیق پیمایشی با سایر روش‌ها مغایرت دارد:برای مثال در روش « مطالعه موردی» تنها یک واحد تحلیل وجود دارد و تمام داده‌ها برای همان یک « مورد» جمع‌آوری می‌شود و چون مورد دیگری برای مقایسه وجود ندارد، برای فهم رفتار و گرایش‌های آن مورد باید تدابیر کاملاً متفاوتی را بکار برد.« روش آزمایشی» از این لحاظ که داده‌ها را در یک ماتریس داده‌ها گرد می‌آورد با روش پیمایشی مشابهت دارد، اما از این نظر که تغییر میان واحدهای تحلیل را با مداخله آزمایشگر ایجاد می‌کند، اساساً با روش پیمایشی متفاوت است. در این مورد می‌توان برخی تحقیقات پزشکی را مثال زد. آزمایشگری می‌خواهد اثر دارویی را بر یک نوع بیماری بیازماید. برای این منظور گروهی از بیماران را مشخص کرده و آنها را به دو گروه همسان تقسیم می‌کند. دارو تنها برای یکی از دو گروه تجویز می‌شود و بعد از تجویز، میزان بهبودی دو گروه مقایسه می‌شود. اینجا تفاوت میان دو گروه را آزمایشگر ایجاد کرده است.
روش پیمایشی تغییری ایجاد نمی‌کند، بلکه به دنبال یافتن تفاوت‌های موجود است. در مورد مثال بالا، این روش به دنبال گروهی از بیماران است که از دارو استفاده نکرده‌اند، مقایسه می‌کند. در اینجا مشکل این است که نمی‌توان از همشکلی کامل دو گروه مطمئن بود. در حالیکه آزمایشگر کار تحقیق را از دو گروه همسان که تنها در مصرف دارو متفاوت‌اند شروع کرده‌است و می‌تواند هر گونه تغییر در بهبودی را به استفاده از دارو نسبت دهد« البته تنها از لحاظ نظری دو گروه کاملاٌ همسان فرض می‌شوند و در عمل کمتر با دو گروه همسان سروکار داریم.»روش آزمایشی صرف‌نظر از مسائل اخلاقی، به تبع رویکردهای متفاوت ایجاد تغییر در گروه، روش‌های تحلیلی کاملاً متفاوتی را نیز در پیش می‌گیرد. برای هر تحقیق می‌توان از روش‌های متفاوتی استفاده کرد: به عنوان مثال برای بررسی علل اعتصاب می‌توان از روش پیمایشی که به بررسی گرایش‌های مدیران و کارگران می‌پردازد سود جست، یا با استفاده از مطالعه موردی، یک اعتصاب یا جو کارخانه خاصی را بررسی کرد و یا دو گروه، از کارگران را که در شرایط متفاوت کار می‌کنند، انتخاب کرده و تفاوت شرایط کاریشان را در رابطه با احتمال وقوع اعتصاب، چند نمونه از روش‌های تحقیق و فنون گردآوری داده‌ها
با استفاده از روش آزمایشی سنجید.در هر یک از روش‌های فوق می‌توان از فنون متفاوتی جهت گردآوری داده‌ها استفاده کرد. در روش پیمایشی می‌توان از مشاهده، مصاحبه، پرسشنامه یا فنون دیگر سود جست. «.به طور خلاصه، روش پیمایشی یکی از روش‌های گردآوری، تنظیم و تحلیل داده‌ها است و داده‌های هر تحقیق را می‌توان با فنون متعددی جمع‌آوری کرد. در بسیاری از تحقیق‌ها بهتر است که همزمان از چند روش استفاده شود.
» تحقیق پیمایشی فرآیندی است که در آن کنش و واکنش مستمری میان نظریه و داده‌ها و نیز میان تحلیل مقدماتی و تحلیلهای بعدی وجود دارد.تحقیق پیمایشی صرفاً، روش گام به گام نیست، بلکه فرآیندی است که مستلزم خلاقیت، قدرت تخیل، مهارت، مصالحه و یافتن راه‌حل‌های مناسبی برای مشکلات پیش‌بینی شده است.
۳- انتقاد از روش پیمایشی:
شایع ترین انتقادها از روش پیمایشی را می‌توان در سه مقوله طبقه‌بندی کرد.
الف- انتقادهای فلسفی:
(۱) در روش پیمایشی نمی‌توان میان متغیرها روابط علّی برقرار کرد. برای مثال: اگر سالمندان محافظه‌کارتر از جوانان باشند،نمی‌توان مطمئن بود که افزایش سن موجب محافظه‌کاری می‌شود.« تحلیل پیمایشی تا حد زیادی بر این مشکل فائق می‌آید.»
(۲) روش پیمایشی از دستیابی به جنبه‌های معنی‌دار کنش اجتماعی ناتوان است: زیرا کنش از فردی آگاه و دارای قدرت انتخاب سرمی‌زند، فردی که دارای خاطرات، آرزوها، اهداف و ارزشیهایی است که به رفتار او شکل می‌دهند. در تحقیق باید تمام این عوامل را برای تفسیر و ارزیابی کنش در نظر آورد.
« روش پیمایشی قابلیت زیادی برای تبیین «معنی‌دار» کنش فرد دارد»
(۳)روش پیمایشی تنها به جنبه‌های خاصی از اعتقادات و کنش‌های فردی می‌پردازد و زمینه‌ای را که این اعتقادات و کنش‌ها در آن جریان دارد، در نظر نمی‌گیرد. بدون در نظر گرفتن زمینه کنش نمی‌توان درک درستی از آن داشت. برای مثال شرکت منظم یک فرد در مراسم مسجد را می‌توان به صور مختلف تفسیر کرد. این رفتار می‌تواند به معنای وجود اعتقادات مذهبی قوی در فرد باشد، یا اینکه او به دنبال یک ایمان مذهبی است، یا به دلیل فشار اجتماعی نمی‌تواند از رفتن به مسجد سرباز زند، یا تماس با اشخاص مهم در مسجد او را به آنجا می‌کشاند و تفاسیر دیگری از این قبیل.«با اجرای درست روش پیمایشی، ضرورتاً به گردآوری اطلاعات پراکنده بدون توجه به زمینه‌های رفتاری و بدفهمی ناشی از آن هدایت نمی‌شویم. البته این مشکل باقی خواهد ماند که برای اجتناب از چنین سوءتعبیرهایی، به کدام نوع و چه میزان اطلاعات درباره زمینه نیاز داریم.»
(۴) به نظر می‌رسد پیش‌فرض روش پیمایشی این است که کنش انسان را نیروهای خارجی تعیین می‌کند و روش فوق نقش آگاهی، اهداف، نیات، و ارزش‌های انسانی را که از منابع مهم کنش انسانی هستند نادیده می‌گیرد.« روش پیمایشی ضرورتاً، جبرگرا نیست و نسبت دادن جبرگرایی به آن از آنجا ناشی می‌شود که این روش بیشتر مورد استفاده جامعه‌شناسان اثبات‌گرا بوده است ( لازم به یادآوری است که مارکس تحقیقی پیمایشی مشتمل بر ۲۵۰۰۰ پرسشنامه پستی را به مورد اجرا گذاشت و ماکس وبر نیز در مطالعاتش درباره کارگاههای نساجی ازروش پیمایشی استفاده کرد.)»
(۵)روش پیمایشی هم چون یک مدل علمی بی‌فایده، تشریفاتی و انعطاف‌ناپذیر است که بر محور « فرضیه‌آزمایشی » و «آزمون‌های معنی‌داری » متمرکز شده و هیچ تصور یا تفکر خلاقی را نمی‌طلبد.
« با اجرای درست روش پیمایشی خواهیم دید که این نظر تا چه حد اشتباه است»
(۶)روش پیمایشی اساساً تجربه‌گرا است (سی. رایت. میلز). بدین معنی که این روش صرفاً انبوهی از واقعیت‌ها و آمارها را گردآوری کرده و چیزی را که ارزش نظری داشته باشد فراهم نمی‌کند. «درصورتی که تاکید مکرر برای تحقیق و تحلیل پیمایشی خوب، نظریه و تفسیر رکن اساسی است»
(۷)بعضی چیزها را به ویژه با روش پیمایشی نمی‌توان اندازه‌گیری کرد. برای مثال: محقق پیمایشی برای اندازه‌گیری قدرت فلان وزیر با مشکل بزرگی مواجه خواهد بود. « هیچ وقت ادعا نشده که پیمایش تنها روش تحقیق اجتماعی است. بلکه این روش را صرفاً باید در موارد مناسب بکار برد. برای هر موضوع تحقیق باید روش مناسب با آن را انتخاب کرد مثالاً روش تاریخی مشخص است برای چه موضوعی کاربرد دارد.»
ب- انتقادهای فنی:
(۱) روش پیمایشی از آنجا که بر پرسشنامه‌های محدود و سازمان یافته تکیه دارد، دستاورد بسیار محدودی دارد.« این انتقاد مبتنی بر درک بسیار محدود از فنون متعدد قابل استفاده در این روش است»
(۲) روش پیمایشی بیش از حد بر آمار تکیه دارد و سئوالات جالب را به اعداد نامفهوم کلی تحویل می‌دهد.« در حالی که بسیاری از تحقیقات اساساً فارغ از آمار هستند و نیازی به تحلیل آماری ندارند، باید بدانیم آنچه در تحلیلهای آماری مهم است، منطق حاکم بر آنهااست. در تحلیل آماری از همان منطقی بهره می‌بریم که در تحلیلهای بسیار کیفی، و همین منطق و نقش خلاق تفکر است که مورد تاکید قرار می‌گیرد. آمار باید در خدمت تحلیل‌گر پیمایشی باشد نه اینکه بر کار او مسلط باشد.)
ج- انتقادهای سیاسی: روش پیمایشی ذاتاً دستکاری و دخل و تصرف است و توسط مارکسیست‌های مکتب فرانکفورت به عنوان روش(علم‌زده ) و (فن‌زده ) توصیف شده است. «روش پیمایشی به دو صورت امکان دستکاری را برای دیگران فراهم می‌آورد:
(۱) این روش با دانشی که از دنیای اجتماعی فراهم می‌آورده به حاکمان جامعه امکان سوء استفاده از قدرتی را که در دست دارند می‌دهد.
(۲) روش پیمایشی راه را برای دستکاری ایدلوژیکی هموار می‌کند این روش دانشی درباره واقعیت تولید نمی‌کند، اما یک واکنش عقیدتی برای مقبولیت منافع خاص در ذهن عموم ایجاد می‌کند.
۴- واحد تحلیل :
واحد تحلیل، واحدی است که از آن اطلاعات بدست می‌آوریم: واحدی که خصوصیاتش را توصیف می‌کنیم. معمولاً در تحقیق پیمایشی واحد تحلیل فرد است. در این روش می‌توان از ۲۰۰۰ نفر پرسید آیا تا به حال در اعتصابی شرکت کرده‌اند؟ یا تحت چه شرایطی ممکن است در اعتصاب شرکت کنند؟ اما واحدهای تحلیل دیگری هم وجود دارد. کشور، استان، شهرستان یا هر منطقه جغرافیایی نوعی واحد تحلیل‌اند که می‌توان میزان اعتصاب آن را در نظر گرفت. از دوره‌های زمانی نیز می‌توان استفاده کرد. یعنی میزان اعتصابات را در سالهای مختلف مقایسه نمود. وقایعی همچون اعتصاب را نیز می‌توان به عنوان واحد تحلیل در نظر گرفت. یعنی می‌توان هر اعتصاب را به عنوان یک واحد تحلیل در نظر گرفت و داده‌های هر یک از آنها را جمع‌آوری کرد. گروه یا سازمان هم می‌تواند واحد تحلیل باشد. واحدهای تحلیل دیگری را می‌توان به شرط در دسترس بودن موارد در نظر گرفت، مثل دیوان شعر، تابلو نقاشی، بناهای تاریخی و بناهای ساختمانی، لطیفه، روزنامه، خانوار و موارد دیگر. مشخص کردن واحد تحلیل از دو جنبه اهمیت دارد:
الف-آگاهی از حدود واحد تحلیل به تدوین یک پرسش تحقیق جالب و تعیین نوع داده‌های مربوط کمک می‌کند، همین که بدانیم واحد تحلیل فرد است و اطلاعات را باید از فرد و درباره فرد بدست آوریم، پرسش تحقیق شکل خاصی به خود می‌گیرد.
ب- اگر در مورد یک واحد تحلیل نتوان اطلاعاتی گردآوری کرد، باید با حفظ جهت‌گیری کلی، پرسش تحقیق را به گونه‌ای تغییر داد که داده‌های مربوط به آن در دسترس باشد. برای مثال می‌خواهیم بدانیم آیا شکوفایی اقتصادی از مناقشه‌های کارگری جلوگیری می‌کند یا به آن دامن می‌زند؟ ابتدا سعی می‌کنیم داده‌های ۵۰ سال اخیر کشور را درباره موضوع جمع‌آوری کنیم. اما اگر برای کشور مورد نظر، داده‌ها در این مورد در دسترس نباشد، می‌توان راه دیگری را در پیش گرفت و مناقشه‌های کارگری را در کشورهایی که شرایط اقتصادی متفاوتی دارند، مقایسه کرد. در واقع با تغییر واحد تحلیل از سال به کشور، مساله تحقیق را به گونه دیگری مطرح می‌کنیم.در صورتی که در یک تحقیق از چند واحد تحلیل استفاده کنیم، می‌توانیم به نتایج کلی تحقیق اطمینان بیشتری داشته باشیم. این امر آزمون نظریه را غنای بیشتری می‌بخشد.برای مثال در بررسی تاثیر اوضاع اقتصادی بر وقوع اعتصابات بهتر آن است هم سال و هم کشور را به عنوان واحد تحلیل در نظر بگیریم.در این صورت خواهیم توانست از زوایای متفاوتی به موضوع بپردازیم.
۵- مراحل مختلف تنظیم تحقیق پیمایشی:
الف- انتخاب موضوع، به عبارت دیگر حقیقت یا خصوصیتی را که قصد آشکار ساختن آن را دارید، مشخص نمائید.
ب- مساله مورد تحقیق را از نظر مکان و زمان محدود و بیان کنید.
ج- اهداف و فرضیه‌هایی برای مساله مورد تحقیق تدوین نمائید
د- به سئوالات ذیل پاسخ مناسبی ارائه نمائید
(۱) چگونگی انتخاب جامعه آماری و جامعه نمونه؟
(۲) چگونگی و نوع جمع‌آوری اطلاعات؟
(۳) آیا برای جمع‌آوری اطلاعات به آزمایش نمونه‌ای نیاز است؟
(۴) آیا افرادی که مامور جمع‌آوری اطلاعات می‌شوند، آموزش نیاز دارند؟
(۵) چگونگی استفاده از آمار توصیفی و آمار استنباطی
(۶) انتخاب واحد تحلیل، شاخص‌سازی مفاهیم و تعریف عملیاتی آنها
(۷) اعتبارسنجی ابزار جمع‌آوری اطلاعات
هـ- اطلاعات جمع‌آوری شده را تجزیه و تحلیل و با یافته‌های ادبیات تحقیق مقایسه و نتیجه‌گیری کنید، پس از نتیجه‌گیری از یافته‌ها، گزارش تحقیق را تنظیم نمائید.
* در روش تحقیق پیمایشی توجه محقق بیشتر به شناخت و مطالعه میزان تغییرات عوامل و اثر معنی داری کنش و واکنش‌های میان عوامل معطوف می‌باشد، لذا این روش برای بررسی میزان تغییرات یک و یا چند عامل در اثر تغییرات یک و یا چند عامل دیگر بکار می‌رود می‌باشد و به صورت میدانی بکمک تکنیکهای مشاهده و correlation این پژوهش مبتنی بر روش همبستگی نا همنوائی مصاحبه (شفاهی) به جمع‌آوری اطلاعات بر اساس شیوه‌های نمونه‌گیری نائل می‌آید که در عین حال قابل مقایسه، تجزیه و تحلیل جهت مدل‌سازی و ترسیم مدلهای علی می‌باشد. این روش پژوهش از نوع مطالعات کمی بوده که می‌تواند قابلیت آزمون‌پذیری و تعمیم‌پذیری داشته باشد و در بعد خرد قرار دارد. این روش تحقیق درصدد پاسخگویی به سه سوال اساسی ذیل می‌باشد:
الف- نوع رابطه بین عوامل یا متغیرها؟ رابطه یکسویه/ دو سویه/ فقدان رابطه
ب- جهت همبستگی بین عوامل یا متغیرها مثبت/ مستقیم یا معکوس/ بی‌تاثیر
ج- شدت همستگی بین عوامل یا متغیرها
۶- انواع روش پیمایشی:
الف- پیمایش توصیفی (پیمایشهای آماری)بررسی تمام افراد جامعه (سرشماری) یا معرفی از جمعیت نمونه و تعمیم نتایج به کل جامعه آماری
(۱) انواع روش پیمایش توصیفی:
(الف) تحقیقات مقطعی یا عرضی:پژوهشی است که در یک زمان معین و برای کنکاش یک واقعیت بکار برده می‌شود.
(ب) تحقیقات طولی یا تداومی: پژوهشی است در چند مقطع سری زمانی جهت مقایسه و تجزیه و تحلیل مقاطع مختلف زمانی می‌باشد.
ب- پیمایش تحلیلی (پیمایشهای ربطی) بررسی و تجزیه و تحلیل روابط بین متغیرهای معین، جهت بیان خصوصیات معرف گروه مطالعه .
Views: 21
نظرات