صفرتا صد گیمیفیکیشن (Gamification) نوشته مازیارمیر
صفرتا صد گیمیفیکیشن (Gamification)
مقدمه
گیمیفیکیشن (Gamification) به معنای استفاده از اصول و مکانیک‌های بازی در زمینه‌هایی غیر از بازی، به ویژه در
آموزش و محیط‌های کاری است. در دنیای امروزی که تکنولوژی و اطلاعات به سرعت در حال پیشرفت است،
یادگیری به یکی از مهم‌ترین و ضروری‌ترین عوامل موفقیت تبدیل شده است. با این حال، بسیاری از افراد در فرآیند
یادگیری دچار مشکل می‌شوند و انگیزه کافی برای ادامه دادن ندارند. در اینجا، گیمیفیکیشن به عنوان یک رویکرد
نوآورانه و کارآمد، به کمک می‌آید و با تبدیل فرآیند یادگیری به یک تجربه لذت‌بخش و جذاب، انگیزه دانش‌آموزان و
دانشجویان را افزایش می‌دهد.
این مقاله به بررسی عمیق گیمیفیکیشن در کلاس جهانی می‌پردازد، سرفصل‌های اساسی گیمیفیکیشن را مورد
بحث قرار می‌دهد و یک چک‌لیست جامع برای هر مرحله ارائه می‌دهد. همچنین، نتایج عملیاتی و مزایای استفاده
از گیمیفیکیشن در آموزش را با ذکر مثال‌های واقعی و موفقیت‌آمیز از موسسات معتبر جهانی بررسی می‌کند.
گیمیفیکیشن در کلاس جهانی
گیمیفیکیشن در کلاس جهانی به عنوان یک رویکرد موثر و نوآورانه برای بهبود فرآیند یادگیری مورد توجه قرار گرفته
است. این رویکرد با استفاده از المان‌ها و مکانیک‌های بازی مانند امتیازدهی، جدول‌های رتبه‌بندی، نشان‌ها و
جوایز، محیطی آموزشی ایجاد می‌کند که نه تنها یادگیری را تسهیل می‌کند، بلکه انگیزه و مشارکت دانش‌آموزان را
به طرز چشمگیری افزایش می‌دهد.
مثال‌های عملیاتی از گیمیفیکیشن در کلاس جهانی
اول
موسسه فناوری ماساچوست (MIT)
MIT از گیمیفیکیشن در دوره‌های آنلاین خود به ویژه در دوره‌های MOOC (Massive Open Online Courses)
استفاده می‌کند. در این دوره‌ها، دانشجویان از طریق تکمیل چالش‌ها، حل مسائل پیچیده و شرکت در رقابت‌های
علمی امتیاز کسب می‌کنند. این روش باعث می‌شود که دانشجویان به طور فعال در فرآیند یادگیری درگیر شوند و
انگیزه بیشتری برای دستیابی به اهداف آموزشی خود داشته باشند.
دوم
پلتفرم Duolingo
Duolingo یکی از محبوب‌ترین پلتفرم‌های آموزش زبان در جهان است که به طور گسترده از گیمیفیکیشن استفاده
می‌کند. در Duolingo، یادگیرندگان زبان با تکمیل درس‌ها و تمرین‌های مختلف امتیاز کسب می‌کنند، سطح‌های
مختلف را باز می‌کنند و نشان‌های مختلفی به دست می‌آورند. این روش باعث شده که میلیون‌ها نفر در سراسر
جهان با انگیزه و شور و شوق بیشتری به یادگیری زبان بپردازند.
سوم
سیستم آموزشی Khan Academy
Khan Academy نیز به عنوان یکی از بزرگ‌ترین پلتفرم‌های آموزشی آنلاین، از گیمیفیکیشن برای ارتقای تجربه
یادگیری استفاده می‌کند. در این پلتفرم، دانش‌آموزان با تکمیل درس‌ها و حل تمرین‌ها امتیاز و نشان کسب
می‌کنند و می‌توانند پیشرفت خود را در جدول‌های رتبه‌بندی مشاهده کنند. این سیستم به خصوص برای
دانش‌آموزان جوان جذاب است و به آن‌ها کمک می‌کند تا با انگیزه بیشتری به یادگیری ادامه دهند.
سرفصل‌های گیمیفیکیشن
گیمیفیکیشن یک فرآیند پیچیده است که نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و اجرای موثر دارد. در ادامه، سرفصل‌های کلیدی
گیمیفیکیشن که باید در نظر گرفته شوند، بررسی می‌شود:
1. طراحی عناصر بازی
2. تعیین اهداف آموزشی
3. شخصی‌سازی تجربه یادگیری
4. بازخورد و ارزیابی مداوم
5. پایداری و ارتقاء مستمر
اول
طراحی عناصر بازی
اولین و مهم‌ترین مرحله در گیمیفیکیشن، طراحی عناصر بازی است. این مرحله شامل ایجاد امتیازها، نشان‌ها،
جدول‌های رتبه‌بندی و جوایز است. هدف اصلی از این مرحله، ایجاد انگیزه برای شرکت‌کنندگان است تا به طور
مداوم درگیر فرآیند یادگیری شوند.
**عناصر کلیدی طراحی بازی:**
– **امتیازات:** هر فعالیت آموزشی با امتیاز مشخصی همراه است که به دانش‌آموزان انگیزه می‌دهد تا در
فعالیت‌های بیشتر شرکت کنند.
– **نشان‌ها:** نشان‌ها به عنوان پاداش‌های مجازی برای تکمیل وظایف یا دستیابی به موفقیت‌های خاص به
دانش‌آموزان داده می‌شود.
– **جدول‌های رتبه‌بندی:** این جدول‌ها به دانش‌آموزان اجازه می‌دهد تا عملکرد خود را با دیگران مقایسه کنند،
که این امر رقابت سالم را تقویت می‌کند.
– **جوایز:** جوایز می‌توانند شامل پاداش‌های مجازی یا حتی ملموس باشند که دانش‌آموزان را برای دستیابی به
اهداف بزرگ‌تر تشویق می‌کند.
2. تعیین اهداف آموزشی
گیمیفیکیشن تنها در صورتی موثر خواهد بود که اهداف آموزشی به وضوح تعریف شده باشند. این مرحله شامل
تعیین اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت است که باید با استفاده از گیمیفیکیشن به آن‌ها دست یافت. اهداف آموزشی
باید قابل اندازه‌گیری و مرتبط با محتوا باشند تا اطمینان حاصل شود که گیمیفیکیشن به بهبود یادگیری کمک
می‌کند.
**نکات کلیدی در تعیین اهداف آموزشی:**
– **تعریف دقیق اهداف:** اهداف باید مشخص، قابل اندازه‌گیری، قابل دستیابی، مرتبط و زمان‌مند باشند (مدل
SMART).
– **ارتباط بین بازی و یادگیری:** عناصر بازی باید به گونه‌ای طراحی شوند که به دستیابی به اهداف آموزشی
کمک کنند.
– **انعطاف‌پذیری در اهداف:** اهداف باید به گونه‌ای باشند که امکان بازبینی و به‌روزرسانی آن‌ها بر اساس
بازخوردها وجود داشته باشد.
3. شخصی‌سازی تجربه یادگیری
یکی از مزایای اصلی گیمیفیکیشن، امکان شخصی‌سازی تجربه یادگیری برای هر فرد است. این مرحله شامل
شناسایی نیازها و علایق دانش‌آموزان و طراحی مسیرهای یادگیری مختلف بر اساس این نیازها است. تجربه
یادگیری شخصی‌سازی شده باعث می‌شود که دانش‌آموزان با انگیزه بیشتری در فرآیند یادگیری شرکت کنند.
**عناصر کلیدی شخصی‌سازی تجربه یادگیری:**
– **شناسایی نیازها و علایق:** انجام ارزیابی‌های اولیه برای شناسایی نقاط قوت و ضعف دانش‌آموزان.
– **طراحی مسیرهای یادگیری:** ایجاد مسیرهای مختلف برای رسیدن به اهداف آموزشی با توجه به سبک‌های
یادگیری مختلف.
– **ارائه انتخاب‌های مختلف:** اجازه دادن به دانش‌آموزان برای انتخاب فعالیت‌هایی که با علایق و اهداف
شخصی آن‌ها همخوانی دارد.
4. بازخورد و ارزیابی مداوم
بازخورد مداوم و ارزیابی منظم از پیشرفت دانش‌آموزان بخش مهمی از فرآیند گیمیفیکیشن است. این مرحله
شامل ارائه بازخورد فوری پس از انجام هر فعالیت و ارزیابی مستمر از عملکرد دانش‌آموزان است. بازخورد باید
سازنده و تشویق‌کننده باشد تا دانش‌آموزان را به ادامه یادگیری ترغیب کند.
عناصر کلیدی بازخورد و ارزیابی:
– **بازخورد فوری:** ارائه بازخورد بلافاصله پس از انجام هر فعالیت آموزشی.
– **ارزیابی مستمر:** ارزیابی منظم پیشرفت دانش‌آموزان و تعیین نقاط قوت و ضعف آن‌ها.
– **پیشنهادات برای بهبود:** ارائه پیشنهادات مشخص برای بهبود عملکرد دانش‌آموزان و رفع نقاط ضعف.
پنجم
پایداری و ارتقاء مستمر
گیمیفیکیشن نباید به عنوان یک فعالیت موقت در نظر گرفته شود. برای دستیابی به نتایج بلندمدت، گیمیفیکیشن
باید به طور مداوم به‌روزرسانی و ارتقاء یابد. این مرحله شامل افزودن چالش‌ها و اهداف جدید برای حفظ انگیزه
دانش‌آموزان و همچنین ارزیابی مداوم از کارایی سیستم گیمیفیکیشن است.
عناصر کلیدی پایداری و ارتقاء مستمر
– افزودن چالش‌های جدید:
ارائه چالش‌ها و ماموریت‌های جدید برای حفظ انگیزه و جلوگیری از یکنواختی.
– به‌روزرسانی سیستم:
انجام به‌روزرسانی‌های منظم بر اساس بازخوردهای دریافت‌شده از دانش‌آموزان.
– ارزیابی کارایی:
ارزیابی مداوم سیستم گیمیفیکیشن و اطمینان از اینکه این سیستم همچنان به اهداف آموزشی کمک می‌کند.
چک لیست جامع برای هر مرحله
1. طراحی عناصر بازی
– تعیین عناصر کلیدی بازی (امتیازات، نشان‌ها، جدول‌های رتبه‌بندی، جوایز)
– طراحی سیستم امتیازدهی شفاف و منصفانه
– ایجاد چالش‌ها و ماموریت‌های
متنوع و جذاب
– تضمین همخوانی عناصر بازی با اهداف آموزشی
2. تعیین اهداف آموزشی
– **تعریف دقیق اهداف آموزشی با استفاده از مدل SMART
– **ارتباط دادن عناصر بازی با اهداف آموزشی
– **انعطاف‌پذیری در تعیین اهداف و امکان بازبینی آن‌ها
– **اطمینان از اینکه تمامی فعالیت‌های گیمیفیکیشن به دستیابی به اهداف کمک می‌کنند
3. شخصی‌سازی تجربه یادگیری
– **شناسایی نیازها و علایق دانش‌آموزان
– **طراحی مسیرهای یادگیری مختلف برای انواع مختلف دانش‌آموزان
– **ارائه انتخاب‌های متنوع بر اساس سبک‌های یادگیری مختلف
– **ایجاد تعادل بین شخصی‌سازی و اهداف آموزشی کلان**
4. بازخورد و ارزیابی مداوم
– **ارائه بازخورد فوری و سازنده پس از هر فعالیت
– **طراحی سیستم ارزیابی منظم برای پیگیری پیشرفت دانش‌آموزان
– **ارائه پیشنهادات مشخص برای بهبود و رفع نقاط ضعف
– **استفاده از داده‌های ارزیابی برای به‌روزرسانی و بهبود گیمیفیکیشن
5. پایداری و ارتقاء مستمر
– **افزودن چالش‌ها و ماموریت‌های جدید به طور دوره‌ای**
– **انجام به‌روزرسانی‌های منظم بر اساس بازخوردها**
– **ارزیابی مداوم سیستم گیمیفیکیشن و تطبیق آن با نیازهای جدید**
– **تضمین تداوم انگیزه و مشارکت دانش‌آموزان در طول زمان**
نتایج عملیاتی و مزایای گیمیفیکیشن در آموزش
گیمیفیکیشن در آموزش دارای مزایای متعددی است که می‌تواند به بهبود فرآیند یادگیری و افزایش انگیزه
دانش‌آموزان کمک کند. این مزایا شامل افزایش انگیزه و مشارکت، بهبود یادگیری، تقویت مهارت‌های اجتماعی و
ارتقاء تفکر خلاق و حل مسئله است. در ادامه، هر یک از این مزایا با جزئیات بیشتری بررسی می‌شود:
اول
افزایش انگیزه و مشارکت:
گیمیفیکیشن با ایجاد محیطی پویا و جذاب، انگیزه دانش‌آموزان را برای شرکت در فعالیت‌های آموزشی افزایش
می‌دهد. این رویکرد به ویژه برای دانش‌آموزانی که با انگیزه پایین دست و پنجه نرم می‌کنند، بسیار موثر است.
دوم
بهبود یادگیری
تحقیقات نشان داده است که گیمیفیکیشن می‌تواند بهبود چشمگیری در نتایج یادگیری داشته باشد. با درگیر
کردن دانش‌آموزان در فعالیت‌های تعاملی و چالش‌های جذاب، این روش به یادگیری عمیق‌تر و موثرتر کمک می‌کند.
سوم
تقویت مهارت‌های اجتماعی:
گیمیفیکیشن می‌تواند به تقویت مهارت‌های اجتماعی مانند همکاری، رقابت سالم و تعامل میان دانش‌آموزان کمک
کند. این امر به ویژه در فعالیت‌های گروهی که نیاز به کار تیمی دارند، بسیار مفید است.
چهارم
ارتقاء تفکر خلاق و حل مسئله:
چالش‌ها و ماموریت‌های گیمیفیکیشن معمولاً نیاز به تفکر خلاق و حل مسئله دارند. این امر باعث می‌شود که
دانش‌آموزان به طور مداوم به دنبال راه‌حل‌های جدید و خلاقانه باشند و مهارت‌های حل مسئله خود را بهبود
بخشند.
یک مثال عملیاتی:
در یکی از مدارس ابتدایی در فنلاند، از گیمیفیکیشن برای آموزش ریاضیات به دانش‌آموزان استفاده شد.
دانش‌آموزان با تکمیل ماموریت‌های ریاضی و حل مسائل پیچیده امتیاز کسب می‌کردند و می‌توانستند نشان‌های
مختلفی را برای عملکرد خود دریافت کنند. این رویکرد نه تنها به افزایش علاقه دانش‌آموزان به ریاضیات کمک کرد،
بلکه نتایج تحصیلی آن‌ها را نیز بهبود بخشید.
نتیجه‌گیری
گیمیفیکیشن در کلاس جهانی به عنوان یک ابزار قدرتمند و نوآورانه برای بهبود فرآیند یادگیری شناخته شده است.
این رویکرد با ایجاد محیطی جذاب و انگیزشی، می‌تواند به بهبود کیفیت یادگیری و افزایش مشارکت دانش‌آموزان
منجر شود. با اجرای دقیق و متناسب گیمیفیکیشن با اهداف آموزشی، معلمان و مربیان می‌توانند تجربه‌های
آموزشی را برای دانش‌آموزان خود بهبود بخشند. گیمیفیکیشن علاوه بر افزایش انگیزه و مشارکت، به تقویت
مهارت‌های اجتماعی و حل مسئله نیز کمک می‌کند که این امر در توسعه شخصیت و توانمندی‌های دانش‌آموزان
نقش مهمی دارد.
با این حال، برای دستیابی به نتایج مطلوب، ضروری است که گیمیفیکیشن با اهداف آموزشی همسو باشد و به
طور مداوم ارزیابی و بهبود یابد. توجه به بازخوردهای دانش‌آموزان و به‌روزرسانی مداوم سیستم گیمیفیکیشن، از
جمله عواملی است که می‌تواند به موفقیت این رویکرد در محیط‌های آموزشی کمک کند.
صفرتا صد گیمیفیکیشن (Gamification) نوشته مازیارمیر
منابع و مآخذ
1. Deterding, S., Dixon, D., Khaled, R., & Nacke, L. (2011). From game design elements to gamefulness:
defining” gamification”. In Proceedings of the 15th international academic MindTrek conference:
Envisioning future media environments (pp. 9-15).
2. Kapp, K. M. (2012). The gamification of learning and instruction: game-based methods and strategies
for training and education. John Wiley & Sons.
3. Zichermann, G., & Cunningham, C. (2011). Gamification by design: Implementing game mechanics in
web and mobile apps. ” O’Reilly Media, Inc.”.
4. Werbach, K., & Hunter, D. (2012). For the win: How game thinking can revolutionize your business.
Wharton Digital Press.
5. Sailer, M., Hense, J., Mandl, H., & Klevers, M. (2017). Psychological perspectives on motivation
through gamification. Interaction Design and Architecture(s) Journal – IxD&A, (33), 28-37.
6. Hamari, J., Koivisto, J., & Sarsa, H. (2014). Does gamification work?–a literature review of empirical
studies on gamification. In 2014 47th Hawaii international conference on system sciences (pp. 3025-
3034). Ieee.
