و تعریف آخر چنین می گوید که: “تفکر انتقادی”، “اندیشه انتقادی” یا “سنجشگرانه‌ اندیشی” نیز شناخته می شود.

در کسب و کار باید انتقادی اندیشد و تمام باید و نبایدهای در این میان را دانست و نسبت به آن از خود واکنش نشان داد و همچنان برای تمامی احتمالات نظراتی در نظر گرفت قادر است پرسش‌های مناسب بپرسد و اطلاعات مربوط را جمع‌آوری کند. سپس با خلاقیات آن‌ها را دسته‌بندی کرده و با منطق استدلال کند. و در پایان به یک نتیجه قابل اطمینان دربارهٔ مسئله برسد.

هنگامی که مشغول اندیشیدن هستیم، معمولاً هدف ما فهمیدن چیزی است. می‌کوشیم تا پرسشی را پاسخ گوییم، مسئله‌ای را حل کنیم، نتیجه‌گیریی را اثبات کنیم. می‌خواهیم بدانیم علت جنگ‌های داخلی چه بود، به کدام یک از نامزدها رأی دهیم، یا چگونه به تعطیلات برویم تا به ورشکستگی‌مان نینجامد. در همهٔ این موارد، می‌توان گفت که می‌کوشیم معرفتی کسب کنیم که از پیش نداریم. و در اغلب موارد نمی‌توانیم آن معرفت را با مشاهده مستقیم حاصل کنیم. باید قدری استدلال کنیم، استنباط کنیم، ارزیابی کنیم و از اطلاعات موجود نتیجه‌گیری کنیم.

این شیوه رویکرد به موضوعات را با صفت تحلیلی هم توصیف می‌کنند. تفکر انتقادی تفکر تحلیلی است، یعنی موضوع را می‌شکافد، اجزای آن را دانه‌دانه می‌سنجد و در ادامه شیوهٔ ترکیب آنها را وارسی می‌کند. در دوران باستان ارسطو استاد این کار بوده‌است. شگرد تفکر ارسطو را نادیده گرفته‌اند. آنچه از ارسطو در قرون وسطی به مانع تفکر بدل می‌گردد، برخی آموزه‌های او بوده‌است. محتوای کار او مانع شناخت درست صورت و شیوهٔ کار او شده‌است.

برنامه ریزی عصبی – زبانی، این نگرش را در چارچوب شیوه هایی چون Chunking بیان می کند و این مهارت می دهد نا با یک رویکرد “رفتن از کل به جزء و از جزء به کل” درک درستی از پدیده ها داشته باشیم.

اهمیت و ضرورت مهارت تفکر نقادانه

هرچند که برخورداری از یک نگرش نقادانه در بررسی، ارزیابی و تحلیل پدیده های علمی و حتی غیر علمی لازم است، ولی یکی از مهمترین مهارتهای سالم زیستن ، مهارت تفکر نقادانه است و منظور از آن در اینجا این است که فرد اطلاعات ، گفته ها ، نظرات و پیشنهادات را بررسی کند و هیچ اندیشه ، پیشنهاد یا نظری را بدون ارزیابی نه رد کند و نه بپذیرد.

به عنوان مثال، امروزه بسیاری از نوجوانان و جوانان در معرض اخبار و اطلاعات نامحدودی قرار دارند که از طریق رادیو، تلویزیون ، سینما ، اینترنت ، ماهواره و غیره به آنان ارائه می شود. بخشی از این اطلاعات سالم و قسمتی دیگر از آن ناسالم و اشتباه است.بعضی از خانواده ها و یا اولیای مدارس سعی می کنند با کنترل کردن دانش آموزان دستیابی آنان به منابع اطلاع رسانی را محدود کنند. اگرچه نظارت بر رفتار فرزندان یکی از اصول مهم تربیتی است اما در کنار آن لازم است دانش آموزان را به اندازه ای تقویت کرد که خودشان قدرت و توان تشخیص اطلاعات سالم را از ناسالم داشته باشند و بدون بررسی و تحلیل چیزی را قبول یا رد نکنند.

دلیل آنکه امروزه به جای کنترل محض جوانان ، پرورش قدرت تفکر نقاد توصیه می شود آن است که:
هیچ کنترلی صد در صد نیست. بنابراین در مواقعی که علیرغم ایجاد محدودیت زیاد ، اخبار و اطلاعات ناسالم در اختیار فرد گذاشته می شود، وی قدرت و توان ارزیابی آن را ندارد، و زمانی که محدودیتها بنا به دلایلی از میان برود ، فرد در مقابل خطرات خلع سلاح می شود.برای مثال دانشجویی که خانواده ای سختگیر دارد زمانی که در خوابگاه، دور از خانواده، در معرض اطلاعات و سلیقه های مختلفی قرار می گیرد، به سبب نداشتن این مهارت توان تجزیه و تحلیل آنها را ندارد.

در همه محیط ها احتمال آن وجود دارد که دانش آموزان در معرض پیشنهادات ناسالم قرار بگیرند : از طرف همکلاسیها ، افراد فامیل ، و اخبار و اطلاعاتی که ا زطریق رسانه هایی مانند اینترنت داده می شود. پس بهتر است سعی شود جوانان قدرت تشخیص مطالب سالم از ناسالم را بدست آورند نه آنکه توسط دیگران کنترل شوند.

تفکر نقاد ، دانش آموز را ازدرون توانمند می سازد.به همین دلیل همیشه مقابل وسوسه ها ، پیشنهادهای نا سالم و خطرات ایمن می شود.
تفکر نقاد ، یکی از اساسی ترین عواملی است که به پرورش هویت سالم کمک فراوانی می کند.روحیه مطالعه ، بررسی ، سنجش و ارزیابی ، به افراد و به ویژه نوجوان کمک می کند که مسیر زندگی خود را بر اساس آنچه خود می خواهد تعیین کند ، و در این راستا روش های مختلف و متفاوت را بررسی و ارزیابی کرده و مسیر خود را تعیین کند.

کودکان با قدرت اندیشه انتقادی به دنیا نمی‌آیند، و این قابلیت را به طور طبیعی نیز ماورای اندازه‌ای که برای زنده ماندن نیاز دارند، کسب نمی‌کنند. بسیاری از انسان‌ها هیچ‌گاه آن را یاد نمی‌گیرند. این روش به‌سادگی توسط والدین و آموزگاران معمولی قابل آموزش به دانش‌آموزان نیست؛ بلکه به مربیان ویژه‌ای برای آموزش مهارت‌های اندیشه انتقادی نیاز دارد.

در عصر حاضر،ادوارد دبونه به عنوان یکی از پشگامان (تفکر اخلاق)و یکی از برجسته ترین مربیان آموزش تفکر به عنوان یک مهارت شناخته شده است.

او بنیانگذار نظریه(تفکر جانبی)است که در حال حاضر در واژه نامه اکسفورد به صورت رسمی از ان نام برده شده است.او نویسنده کتابهای بسیار زیادی است که به بیست زبان ترجمه شده اند بسیاری از شرکت های بزرگ از جمله ((ای بی ام))رهنمود های دکتر دبونه در شیوه تفکر را به کار برده اند.

شش کلاه تفکر

سرچشمه تمامی نیروهای انسان،تفکر است.با این وجود هرگزنمی توانیم ادعا کنیم که در این مهارت انسانی که پر ارزش ترین توانایی ماست،کامل شده ایم.هر قدر که در آن متبحر شویم باز هم باید بخواهیم بهتروبهتربیندیشیم.

ادوارد دبونو

   ادوارد دبونو امروزه در سراسر جهان به عنوان پیشگام آموزشی ((تفکر به عنوان یک مهارت))شناخته می شود.او با نگارش کتاب((شش کلاه تفکر))  فصل و نگاه جدیدی به تفکر دارد و در این خصوص می تواند راهگشای کارآفرینان باشد. روش های مطرح شده در آن را به آسانی می تواند مورد استفاده قرار گیرد او در روش تفکر پیشنهادی خود دقیقا همان کاری را میکند که با کتاب ((مدیریت در یک دقیقه)) در مدیریت  نویسنده انجام می دهد ،او دقیقا چنین می گوید:

                             ((تفکر همیشه به عنوان روندی در نظر گرفته می شود که به صورت عکس العملی اتفاقی پیش می رود))

شاید بد نباشد در انتهای این مقاله اشاره ایی داشته باشیم به شش کلاه دوبونو و ایده ها و تفکرات این اندیشمند :

اول کلاه سفید:واقعیت ها،ارقام و ااطلاعات.

   بیشتر چیزهایی که واقعیت پنداشته می شوندتنها باور شخصی افراد یا صرفا ادعایی هستند که با لحنی محکم و با اطمینان بیان شده اند.اطلاعات و واقعیت ها باید حقیقی و بدور از بحث و جدل باشند.در حقیقت زمانی که کسی کلاه سفید را بر سر می گذارد تنها جملاتی را بیان می کند که خود می توانند جزیی از یک استنتاج باشند وتمام واقعت ها ارایه می شوند.

دوم.کلاه قرمز:احساسات و عواطف.

حس های اولیه،عواطف،دریافت های ناگهانی و الهامات،واقعی و نیرومندندواین چیزی است که کلاه قرمز سعی دارد ما را از ان اگاه کند.

سوم.کلاه سیاه:افکار منطقی منفی.

اینکه افکار منفی مقدم تر و بهتر هستند یا افکار مثبت مسئله ای است که ذهن افراد بسیاری را به خود مشغول کرده است.بسیاری از افرادمنفی گرا و منفی نگر هستند و همه چیز را در هاله ای از رنگ مشکی می بینند اما عده ای نیز به افکاروعقاید خود رنگ سفید صدفی زده اند و به همه چیز خوشبین هستند.کلاه سیاه در پی حل مشکلات نیست،بلکه تنها وجود آن ها را به ما گوشزد میکند.                                                                            

چهارم.کلاه زرد:افکار سازنده مثبت.

زرد نشان آفتاب و روشنایی است،افرادی که کلاه زرد بر سر می گذارند،انسان هایی خوش بین هسند و تفکر آن ها تمرکز بر محاسن،خوبیها و مزایا دارد.

پنجم.کلاه سبز:تفکر خلاق-تفکر جانبی و ایده های جدید.

کسانی که کلاه سبزبر سر می گذارند،خالق افکار آگاهانه و سنجیده و نظرات نو هستند و در بر خورد با مشکلات سعی می کنند از دیدگاه ها و رویکرد های جدید استفاده کنند این کلاه افراد را به گریز از تفکرات کهنه و روی آوردن به نظرات نو تشویق می کند.

ششم.کلاه آبی:کنترل و ایجاد هماهنگی بین مراحل مختلف تفکر در سایر کلاه ها.

هنگامی که کلاه آبی را بر سر می گذاریم دیگردرباره یک موضوع فکر نمی کنیم بلکه درباره((تفکر در باره یک موضوع))فکر می کنیم رنگ آبی نماد نظارت کلی است،مانند آسمان که همه چیز را می پوشاندودر بر می گیردآبی همچنان نشانگر عدم وابستگی،آرامش و خودداری است و یکی از اصلی ترین نقش های کلاه آبی ((  تمرکز ))است.

نتیجه :

متاسفانه عامل شکست ها و موفقیتهای مروزی کسب و کارها به نحوه تفکر در کسب و کار بازمی گردد و خطی فکر نمودن و یا اصلا فکر نکردن خود بزرگترین کنسر زمانه ما و ایران است.

پیچیدگی و بهم ریختگی و مشغله های زیاد و متعدد و غفلت در کسب و کار ،بزرگترین دشمن تفکر است زیرا به اغتشاش و سر در گمی می انجامد.وقتی تفکر ساده و روشن باشد،لذت بخش تر و عملی موثرتر خواهد بود درک مفاهیم مربوط به روش شش کلاه تفکر واجرای عملی آن بسیار بسیار به سهولت میسر خواهد بود.

سخن آخر :

عکس مرا هرگز به دیوار اداره‌ها و شرکت‌ها و موسسات نزنید؛ عکس

فرزند و فرزندانتان را جلوی خود نصب کنید تا  بدانید که باید برای آن‌ها و آینده‌ی آن‌ها کار کرد

رئیس‌جمهور جدید اوکراین زلنسکی

فعلی اوکراین  (منبع)

مطالعات بیشتر:

توسعه مهارتهای مدیریت زمان

مهارتهای حرفه ای رهبری اثر گذار در سازمانهای متعالی

خصوصی: مهارتهای تفکر سیستمی

مهارتهای کلیدی کنترل خشم و استرس