انواع سبکهای رهبری و تحلیل مبادله رهبر – پیرو Leader-Member Exchange
جمع اوری و تنظیم مازیار میر
انواع سبکهای رهبری
رهبری چیست
رهبری فرایند نفوذ در دیگران است، به گونه ای که آنها با اشتیاق و جدیت در دستیابی به اهداف
سازمانی تلاش نمایند.
رهبری به معنی مدیریت برقلبهاست
_ رهبران قبل از این که دست تقاضا به سوی کسی دراز کنند، دل او را به دست می آورند.
_ نمیتوانید اشخاص را به عملی وادار کنید، مگر این که قبلا احساسات آنها را به خود جلب کرده باشید.
_ برای هدایت خود از مغز خود استفاده کنید و برای هدایت دیگران از دل.
_ مردم اول پذیرای رهبر میشوند، بعد بینش او را میپذیرند.
_ رهبر رویا را میبیند و سپس مردم را پیدا میکند. مردم رهبر را پیدا می کنند و بعد رویا را میبینند.
_ مردم با اشتیاق مدلی از کفش نایکی را می خرند که مایکل جوردن به آنها معرفی می کند!
_ مردم هر که را بپذیرند با او کنار می آیند.
انواع سبکهای رهبری و تحلیل مبادله رهبر – پیرو Leader-Member Exchange
مدیریت و رهبری
یک مدیر میتواند رهبر هم باشد، که اساسا یکی از وظایف مدیر رهبری کردن بر پرسنل زیر مجموعه خود است یعنی باید هدف تعیین
کند و آنها را در راستای دست یافتن به اهداف تهییج کند.
اگه بخواهیم وظایف یک مدیر تنها را با یک رهبر تنها مقایسه کنیم، این مقایسه بصورت زیر خواهد بود:
رهبری به امر هدایت و راه بردن و نشان دادن راه به انسان ها می پردازد ولی مدیریت با اداره کردن و گرداندن یک سازمان سر وکار
دارد. به عبارت دیگر رهبری امری انسانی است و مدیریت صرفا سازمانی.
مدیریت قانون گرا و رهبری مصلحت گراست.
رهبری بر توانایی نفوذ مدیر در انگیزش کارکنان به منظور دستیابی به اهداف سازمانی دلالت دارد و از طریق هدایت، انگیزش و برقراری
ارتباطات صورت میگیرد.
دنیا ازمدیریت پدرسالارانه به سمت مدیریت مادرمأبانه حرکت میکند.
برای ترکیب مدیریت و رهبری مدیران جدید باید توجهی حساب شده و منطقی به فرآیندهای سازمانی نشان داده شود (مدیریت) و
همچنین به کارکنان بعنوان افراد انسانی توجه واقعی داشته باشند (رهبری).
انواع سبکهای رهبری و تحلیل مبادله رهبر – پیرو Leader-Member Exchange
جک وِلش (مدیر عامل IBM) که به عنوان یکی از رهبران بزرگ صنعت از او یاد میشود، مدیریت بهتر را همان مدیریت کمتر
میداند. او مایل است که به کارکنان خویش قدرت و اختیار کافی دهد تا مسایلشان را خودشان حل کنند. او ترجیح میدهد با
واقعیت ها روبرو شود و از تبعات آن واهمه ای ندارد.
وِلش بر اهمیت فرهنگ سازمانی واقف است و در ایجاد و بهره گیری مناسب از آن مهارت دارد. از تغییر استقبال میکند و
حتی در آن پیشتاز سایرین است، تغییرات به او تحمیل نمیشود، بلکه او آنها را خلق می کند.
تعیین کردن جهت بهتر از این است که جهت، مسیر ما را تعیین کند. (جک وِلش)
راه نفوذ در دیگران دانستن آرزوهایشان است.
اگر می خواهید چیزی را به انسان ها یاد بدهید، باید در آن مورد برایشان الگو باشید. هیچ راه دیگری وجود ندارد.
بعضی ها عشقِ مدیریت و بعضی مدیرِ عاشق اند. بعضی بر نام سازمان مدیریت میکنند و بعضی ها بر قلب
کارکنان سازمان.
بعضی مدرک مدیریت دارند و بعضی درک مدیریت.
آیا تا به حال فکر کرده اید که جایگاه من و شما در کجاست؟!…
انواع سبکهای رهبری و تحلیل مبادله رهبر – پیرو Leader-Member Exchange
برای حُسن ارتباط سه راه وجود دارد:
رهبرکسی است که از بلندترین درخت بالا می رود، همه جا را برانداز می کند و فریاد می زند: جنگل اشتباهی است!
اشخاص نه به خاطر دانشی که رهبر دارد بلکه به خاطر احترامی که برای او قائلند از او پیروی میکنند.
شما وقتی با مردم حرف می زنید، چگونه واکنش نشان می دهند؟ آیا به حرف های شما گوش میدهند؟ واقعاً گوش میدهند؟ یا
منتظرند قبل از این که کاری صورت دهند، سخن شخص دیگری را بشنوند؟ اگر شجاعت این را داشته باشید که به این سئوال جواب
دهید، میتوانید درباره سطح رهبری خود اطلاعات فراوانی به دست بی آورید.
اگر افراد ندانند از شما به عنوان رهبر چه انتظاراتی میتوانند داشته باشند به شما به عنوان رهبر نگاه نخواهند کرد.
با صحبت کردن درباره اعتماد نمی توانید کسب اعتماد کنید. باکسب نتایج مطلوب ، با داشتن استحکام شخصیت است که می توانید
به این مهم دست پیدا کنید.
انواع سبکهای رهبری و تحلیل مبادله رهبر – پیرو Leader-Member Exchange
روش های جلب احترام:
تصمیم گیری های درست، اذعان کردن به اشتباهات، رعایت مصلحت پیروان و مقدم شمردن مصالح آنها بر مصالح شخصی.
اعتماد اساس رهبری است.
مردم به طور طبیعی از رهبرانی پیروی میکنند که ازخودشان قدرتمندتر باشند.
اشخاص وقتی به کسی به عنوان انسان احترام می گذارند، او را تحسین می کنند.
وقتی به او به عنوان دوست احترام میگذارند، دوستش میدارند.
و زمانی که به او به عنوان رهبر احترام می گذارند از او پیروی می کنند.
بهترین مدیر کسی است که مردان واجد شرایط را در اختیار بگیرد تا کاری را که او می خواهد، انجام دهند و
درضمن به اندازه کافی خوددار باشد که درکارشان دخالت نکند تا آنها به وظیفه شان عمل کنند.
لشکر گوسفندان که توسط یک شیر اداره میشود، میتواند لشکر شیران را که توسط یک گوسفند اداره میشود، شکست دهد.
انواع سبکهای رهبری و تحلیل مبادله رهبر – پیرو Leader-Member Exchange
سبک های رهبری
رِنسیس لیکرت براساس مطالعات اولیه میشیگان، تحقیقات وسیعی بعمل آورد تا الگوی کلی مدیریت مورد استفاده مدیران شایسته و
کارآمد را در مقایسه با الگویی که سایر مدیران بکار میبرند، کشف کند.
لیکرت در مطالعاتش دریافت که سبک های متداول مدیریت سازمان ها را میتوان برروی پیوستاری از سیستم یک تا چهار نشان داد
این سیستم ها را میتوان به شرح زیر توصیف نمود :
استبدادی آمرانه:
در این سبک تصمیمات بوسیله مدیران رده بالا اتخاذ میشود و به سلسله مراتب پایینتر ابلاغ میشود، زیردستان در تصمیمات
سازمانی شرکت داده نمیشوند، سازمان از طریق ترس و تهدید افراد را وادار به کار میکند در این نوع سیستم افراد در کار تیمی درگیر
نمیشوند.
انواع سبکهای رهبری و تحلیل مبادله رهبر – پیرو Leader-Member Exchange
سبک رهبری استبدادی خیرخواهانه:
در این سبک تصمیمات هنوز به وسیله افرادی که در رده بالای مدیریت سازمان قرار دارند اتخاذ میشود، پاداش ها و برخی تنبیهها
برای انگیزش کارکنان به کار میرود، اطلاعات ممکن است از زیردستان به مدیران رده بالا منتقل شود ولی محدود به اطلاعاتی است که
مدیران مایل به شنیدن آن هستند.
در کل در این سبک رهبر سازمان فردی است مستبد اما خیرخواه که مواظب کارکنانش هم هست. شاید الگویی شبیه پدرسالاران خوب
ایرانی.(شاید برای مدیریت ایرانی بهترین سبک باشد).
سبک رهبری مشورتی:
در این نوع از سیستم زیر دستان از طریق پاداش ها و شرکت در اتخاذ بعضی تصمیمگیریها انگیزش پیدا میکنند، مدیران به طور
سودمندانه از عقاید و ایده های زیر دستان استفاده میکنند، با این حال درگیری در اتخاذ تصمیمات ناقص و هنوز در تصمیمات عمده
که بوسیله مدیران رده بالا اتخاذ می شود شرکت ندارند.
سبک رهبری مشارکتی:
مدیران اطمینان کاملی به زیر دستان خود دارند، ارتباطات بین زیر دستان و بالا دستان خیلی زیاد است، زیر دستان به طور کامل در
فرایند تصمیمگیری شرکت داده میشوند، زیر دستان به راحتی عقاید خود را بیان میکنند، در این نوع سیستم به مقدار زیادی کار تیمی
وجود دارد، همه اعضای سازمان برای دستیابی به اهداف سازمان احساس مسئولیت میکنند.کارکنان از طریق پاداش های اقتصادی
و شرکت در تصمیم گیریها و دستیابی به اهداف انگیزش پیدا میکنند.
شاید مدیریت ژاپنی بهترین مثال باشد البته به این دلیل که فرهنگ ژاپنی پاسخگوی چنین رفتاری است.
انواع سبکهای رهبری و تحلیل مبادله رهبر – پیرو Leader-Member Exchange
مبادله رهبر پیرو Leader-Member Exchange
رهبری فرایندی است که در آن، یک فرد بر گروهی از افراد تاثیر میگذارد تا به هدف مشترک برسند (نورتهاوس، ۲۰۰۱). گراین و
همکاران رهیافتهای رهبری را به هفت دسته مختلف طبقه بندی کردند که عبارتند از: صفات مشخصه، سبکی، وضعیتی، اقتضایی،
مسیر هدف، تحولی و مبادله رهبر-عضو
تئوری مبادله رهبر-عضو که ابتدا توسط گراین و همکاران (۱۹۷۵) مطرح شد بیان میکند که یک رهبر الگوی رابطه ای یا مبادلهای یگانه
و منحصر بفردی را با هر یک از زیردستان ایجاد می کند. فرض اصلی این تئوری این است که رهبران رابطه همگانی یگانه ای را با هر
زیردست شکل نمی دهند؛ بلکه در عوض، همان طور که دو گروه در فرایند ایجاد نقشِ متقابل مشارکت می کنند، رهبران روابط جداگانه
ای با هر زیردست ایجاد می کند. هر جفت از رهبر- عضو با سطوح بالای اعتماد، دوست داشتن و احترام، رابطه مبادله ای قوی را ایجاد
می کنند و فراتر از نیازمندی های قرارداد کاری یا شغلی به یکدیگر کمک می کنند. به عبارت دیگر، کیفیت پایین و ضعیف رابطه فقط
منجر به انجام نیازمندی های رسمی قرارداد کاری می شود.
انواع سبکهای رهبری و تحلیل مبادله رهبر – پیرو Leader-Member Exchange
رویکرد مبادله رهبر-پیرو یا رهبر-عضو که برخی اوقات پیوند زوجی عمودی (VDL) نامیده می شود، یک سازه رهبری است که مبانی
نظری آن ریشه در نظریه های نقش و مبادله اجتماعی دارد. بر اساس نظریه نقش، انتظارات نقشی یک سرپرست و میزانی که
زیردست این انتظارات را برآورده میسازد، فضای ارتباطی فرایند مبادله را شکل میدهد. بر اساس همین نظریه، گراین و همکاران یک
مدل سه مرحله ای برای رویکرد رهبر-عضو را معرفی کردند که شامل نقش پذیری، نقشسازی و روزمره کردن نقش است. در مقابل،
نظریه مبادله اجتماعی بر مبادله میان آنها توجه دارد و بیان کننده آن است که چطور قدرت و نفوذ در میان مدیران و زیردستان
مشروط به قابلیت دسترسی به منابع مبادلهای جایگزینی است که رهبران و پیروان میتوانند از آنها منابع ارزشمندی کسب کنند. بر
اساس این نظریه، لیدن ایجاد مبادله رهبر-عضو را به صورت مجموعهای از مراحل توصیف کردند که با تعامل اولیه
میان اعضای یک زوج شروع می شود. این تعامل مقدماتی به وسیله توالی مبادلاتی که در آن، افراد یکدیگر را محک زده و احتمال
تحقق اجزای ارتباط (اعتماد، احتارم و التزام برای بالا بردن کیفیت مبادلات) را برآورده میکنند، دنبال می شود.
انواع سبکهای رهبری و تحلیل مبادله رهبر – پیرو Leader-Member Exchange
در گذشته، نظریه های رهبری براساس ویژگیهای جهانشمول و مشترک (رویکرد صفات مشخصه)، توجه به وظیفه و رابطه (رویکرد
سبکی)، بلوغ زیردستان و مقتضیات محیط (رویکردهای وضعیتی، اقتضایی)، نیازهای و انتظارات زیردستان (مسیر- هدف و تحول
آفرین) به توصیه نحوه هدایت و ارشاد کارکنان برای اجرای وظایف کاری شان می پرداختند. این رویکردها بر این اصل استوارند که
مدیر بر اساس هریک از ملاحظات فوق الذکر، با تمامی زیردستان خود یکسان برخورد. اما رویکرد مبادله رهبر- پیرو یا LMX که نسبتاً
ماهیت اقتضایی دارد رابطه رهبر با هر یک از زیردستان خود را منحصر به فرد تلقی کرده و آن را بر مبادلات و تعاملات میان یک رهبر
و یک زیردست که زوج نامیده م یشوند، استوار می سازد. در رویکرد مزبور، مدیران با هر یک از کارکنان خود بر اساس سطح متفاوتی از
مبادلات اجتماعی رفتار میکنند؛ یعنی آنان با همه زیردستان خود یکسان رفتار نمی کنند.
در مجموع می توان بیان کرد که مبادله رهبر-پیرو یا رهبر-عضو نشان دهنده رابطه مدیر با هر یک از زیردستان خود بر اساس مبادلات
و تعاملات دوسویه و متقابل است؛ یعنی رفتار هر مدیر با زیردست خود متفاوت بوده و بر اساس اقدامات و کوشش های نقشی و فرا
نقشی زیردستان می تواند کم کیفیت یا باکیفیت باشد. این رویکرد، مضامینی از نظریه های: نقش، انتظار و مبادله اجتماعی را به
همراه دارد. در نظریه نقش، انتظارات کاری مدیر از کارمند و میزانی که وی این انتظارات را برآورده می سازد، فضای ارتباطی فرایند
مبادله را شکل می دهد. نظریه انتظار بر این اساس است که فرد زمانی به اجرای یک رفتار خاص ترغیب می شود که اولاً احتمال
دریافت پاداش هست و ثانیاً آن پاداش برای وی با ارز….
انواع سبکهای رهبری و تحلیل مبادله رهبر – پیرو Leader-Member Exchange
تعریف رهبری خدمتگزار
گرین لیف رهبری خدمتگزار را چنین تعریف می کند: رهبران خدمتگزار روی خدمت رسانی به دیگران تأکید میکنند و منافع شخصی را
فدای منافع دیگران میکنند تا افراد از درایت و اختیار و سلامت بیشتری برخوردار شوند و خودشان تبدیل به رهبرانی خدمتگزار شوند”.
او ادامه میدهد که فرایند رهبری خدمتگزار با یک احساس طبیعی شروع می شود که در آن فرد می خواهد در ابتدا خدمت رسانی کند
سپس با یک انتخاب هوشمندانه، مشتاق می شود که افراد را رهبری کند. همان طور که معلوم شد این شخص با کسی که فقط رهبر
است فرق دارد و تفاوت آن از اینجا روشن میشود که رهبر خدمتگزار در ابتدا به رفع احتیاجات اولیه افراد می پردازد.
از رهبری خدمتگزار تعریفهای زیادی شده است. لوب دراین زمینه میگوید: “یک مفهوم و تمرینی از رهبری است که رهبر، ارزشها
و توسعه و مصلحت افراد را مدنظر می گیرد و رهبر قدرتها را بین افراد تقسیم می کند و سعی می کند انتظار و هدف افراد سازمان را
برآورده کند”. وی نیز در مورد رهبران خدمتگزار می گوید: “رهبران خدمتگزار کسانی هستند که نفع شخصی را کنار می گذارند و سعی
میکنند نیازهای عاطفی، معنوی و فیزیکی دیگران را برآورده کنند”. همچنین دفت در سال ۱۹۹۹، چهار قاعده اخلاقی مربوط به رهبری
خدمتگزار را بیان می کند که عبارتند از:خدمت رسانی به دیگران قبل از خدمت به خود، گوش دادن به خواسته های دیگران و تصدیق
گفته های آنان، ایجاد اعتماد در دیگران و رشد دادن افراد از طریق تغذیه روحی و روانی.
البته مهمترین عامل برای رهبر خدمتگزار، اعتمادسازی بین پیروان است که به طرق مختلفی اعم از اختیاردادن خالصانه به پیروان، به
سرعت پیروان را درگیر کار کردن، متعهد و ثابت قدم بودن خود، توسعه مهارتهای رهبری و پرورش دادن ریسک و انتخاب یک سبک
مناسب مدیریت شکل میگیرد…….