دکتر مازیار میر مرجع و مشاور انتخابات، مذاکره و زبان بدن ایران

ایجاد انگیزش برای دانشجویان و دانش آموزان و والدین 1400

در این مطلب خواهید خواند

ایجاد انگیزش برای دانشجویان و دانش آموزان و والدین 1400

 

#مدرسه_رهبری _ایرانیان

نوشته دکتر مازیارمیر مشاور و پژوهشگر

[email protected]

https://www.aparat.com/mazyarmir
https://www.aparat.com/zabane_badan
https://t.me/Iranian_leadership_school
https://www.instagram.com/mazyare.mir
https://www.linkedin.com/in/mazyarmir

آمار وردپرس بازدید ها: 3,791,825

به روز رسانی تیر 1400

آخرین نامه به دخترم و پسرم ….

ایجاد انگیزش برای دانشجویان و دانش آموزان و والدین یک کارگاه فراگیر در سطح است که در ایران سالها است به تدریس ان همت

گمارده ایم در این موقعيت و شرايط محيط آموزشي و مخصوصا پسا کرونا از جمله عواملي است که با انگيزش دانش آموزان ارتباط

نزديک دارد. معلم مهمترين نقش را در آموزشگاه ايفا مي کند و چگونگي عملکرد دانش آموز به رفتار معلم بستگي دارد. براي معلم

انگيزش دانش آموز به اين سبب که هم در حکم هدف و هم به منزله ي وسيله ي پيشرفت هاي بعدي در ساير زمينه هاي تربيتي است

اهميت زيادي دارد. معلمان مي توانند از منابع و راههايي که انگيزش از طريق آنها افزايش مي يابد استفاده کنند.

اگرچه در بيشتر کلاسهاي درس مي توانيم هم انگيزش بيروني و هم انگيزش دروني را مشاهده کنيم, اما وجه غالب با انگيزش بيروني

است. البته نشانه هاي انگيزش دروني نيز در مدارس يافت مي شود. دانش آموزان مي توانند داراي انگيزه دروني باشند و معلمان هم­

مي بايد درکنار انگيزش بيروني به انگيزش دروني توجه کنند . لازم است تا ميان اين دو تعادل و توازني ايجاد گردد و دانش آموزان

بياموزند که چگونه قادرند از انگيزش بيروني به انگيزش دروني دست يابند .

بنابراين از آنجا که معلمان بايستي از راهبردهاي انگيزش بيروني و دروني آگاهي يافته و با ايجاد تعادل و توازن بين اين دو نوع

انگيزش زمينه ي بهبود کيفيت آموزشي را فراهم نمايند , معاونت آموزش وپرورش عمومي سازمان با اجراي طرح تلاش آفرين و ارائه

راهکارهاي اجرايي در نظر دارد در زمينه ي افزايش انگيزش در دانش آموزان برنامه هاي زير را به اجرا در آورد به منظور آشنايي

همکاران محترم با انواع انگيزش ابتدا به تعريف هر يک از آنها پرداخته و سپس توضيحات لازم در زمينه ي شيوه ي اجرايي طرح ها و

راهکارها ارائه خواهد شد .

مذاکرات استراتژیک یا قدرت مذاکره در دوره دافوس

ـ تقویت انگیزه های درسی

 

   مهمترین عامل تعیین کننده علاقه مندی یا بی علاقگی دانش آموز نسبت به درسها و تکالیف مختلف یادگیری تجارب موفقیت آمیز

یا شکست او در یادگیریهای درسهای مختلف است. یعنی اگر دانش آموز طی سالهای مدرسه همواره تجارب موفقیت آمیزی کسب کند

به تدریج برعلاقه او نسبت به یادگیری دروس مختلف و کل محیط مدرسه افزوده می شود. و درنتیجه مفهوم مثبتی از خود دراو

تشکیل می شود، اما اگر این تجارب غالباً با شکست توأم باشند، اندک اندک دریادگیرنده، بی علاقگی و بی میلی نسبت به دروس و

مدرسه ایجاد می شود و سرانجام ممکن است به مفهومی منفی از خود و تواناییهای خود دراو بینجامد. بنابراین، بهترین راه جلوگیری

از بی میلی و بی علاقگی در یادگیرنده و افزایش سطح علاقه و نگرش مثبت او نسبت به یادگیری و فعالیتهای مدرسه، فراهم کردن

امکانات کسب توفیق در يادگيرنده است.

توجه به توضیحات بالا مشکل کمبود انگیزه یادگیری دانش آموزان یا کمبود علاقه آنان نسبت به یادگیری مطالب تازه، ناشی از

شکستهای پی درپی آنان در درسهای مشابه درس جدید است. بنابراین بهترین راه رفع مشکل این است که کیفیت آموزش را بهبود

بخشیم. این اقدامات سبب افزایش یادگیری و کسب موفقیت از سوی دانش آموز دردرسهای تازه خواهد شد. این کسب موفقیت

باعث می شود که یادگیرنده، به تدریج به تصویری مثبت تر از تواناییهای خود نسبت به یادگیری دست یابد. اگر این جریان، درچندین

واحد یادگیری ادامه یابد، از تصورات منفی دانش آموزان نسبت به تواناییهایش در رابطه با یادگیری مطالب کاسته می شود و به جای

آن تصورات مثبت تری دراین مورد کسب خواهد کرد. که این خود علاقه و انگیزه یادگیری را در او افزایش می دهد، اما آنچه که گفته

شد، بهترین روش ایجاد کردن علاقه در دانش آموزان نسبت به یادگیری موضوعهای درس است، علاوه بر این روش کلی شیوه ها و

فنون دیگری وجود دارد که توجه به آنها سطح علاقه و انگیزش یادگیرندگان را بالا می برد، که در ذیل به آنها می پردازیم.

ـ جهت ایجاد انگیزه بیشتر در دانش آموزان از معلم انتظار می رود:

   قبل از آغاز درس دقیقاً به آنها بگوید که چه انتظاراتی ازآنان دارد، به عبارتی معلم باید قبل از آغاز درس کلیه هدفهای آموزشی، نوع

رفتار و یا مهارتهائی را که از آنان می خواهد از پیش دراختیارشان قرار دهد تا دانش آموزان پیش زمینه ای مناسب داشته باشند.

– استفاده از اظهاراتی چون «خوب»، «عالی» و «مرحبا» پس از عملکرد درست دانش آموز در افزایش علاقه او بسیار مؤثر است، اما باید

توجه داشت که مؤثرترین تشویق آن است که به رفتار و عملکرد درست دانش آموز وابسته باشد.

علاوه بر اظهارات شفاهی، سایر تشویقها از جمله، تشویقهای کتبی در ورقه امتحانی ودفترچه تکالیف دانش آموزان بر یادگیری آنان اثر

مثبت دارد.

– از آنجا که نتایج آزمونها به صورت نمره هایی که به یادگیرندگان داده می شوند با پاداشهای اجتماعی چون تأیید معلم و والدین،

ارتقاء به کلاس بالاتر، دریافت گواهینامه، امکان ورود به دانشگاه، کسب مشاغل و مواردی نظیر اینها وابسته اند، لذا نمره های معلمان

دارای ارزش انگیزش زیادی هستند. بنابراین، معلم می تواند بااجرای امتحانهای مختلف و دادن نتایج حاصل به یادگیرندگان، سطح

انگیزش و علاقه آنان را نسبت به یادگیری وکسب مهارتها و اطلاعات تازه افزایش دهد، اما همیشه ازاین تدابیر آموزشی باید به صورت

مثبت استفاده کرد، نه به عنوان وسیله ای برای ترساندن و تنبیه کردن یادگیرندگان.

– ارائه مطالب درسی به صورت متوالی، از ساده به دشوار، موجب می شود که یادگیرندگان ابتدا در یادگیری مطالب ساده، به اندازه

کافی موفقیت به دست آورند. این کسب موفقیت اولیه، انگیزش یادگیری را برای یادگیریهای بیشتر افزایش می دهد و بر آمادگی او

می افزاید.

– ایجاد رقابت فردی بین دانش آموزان به کسب موفقیت در معدودی از آنان و شکست اکثریت کلاس می انجامد، بنابراین باید از آن

پرهیز کرد.

– مشارکت دانش آموزان در فعالیت یادگیری یکی از عوامل مهم ایجاد علاقه و انگیزش است.                               

– بهترین تکالیف و فعالیتهای یادگیری ازلحاظ ایجاد انگیزش آنهایی هستند که نه خیلی ساده و نه خیلی دشوارند. به عبارتی بهترین

تکالیف یادگیری آنهایی هستند که یادگیری در انجام آنها نیاز به قدری تلاش داشته باشد.

ـ نحوه تشویق و تنبیه

در ابتدا می پردازیم به تعریفی کلی از تشویق و تنبیه:

تشویق: 

عبارتست از ارائه یک محرک خوشایند به دنبال یک رفتار مطلوب، جهت افزایش دادن احتمال وقوع آن رفتار.  مثالی ساده در این

رابطه: لبخند زدن معلم بعد از نوشتن کلمات صحیح توسط دانش آموز.

تنبیه:

عبارتست از ارائه یک محرک ناخوشایند به دنبال یک رفتار نامطلوب،جهت کاهش دادن احتمال وقوع آن رفتار. مثالی ساده در این

رابطه: سیلی زدن معلم بعد از نوشتن کلمات اشتباه توسط دانش آموز.

تشویق همانطور که مشخص شد رفتارهای مطلوب از رفتارهای نامطلوب تفکیک می شوند و سعی معلم باید بر این باشد که رفتار

مطلوب دانش آموزان را در آنها تقویت و نگهداری کند.

مهمترین عامل نگهداشت رفتار یاد گرفته شده، تقویت بلافاصله بعد از رفتار مطلوب است. اگر معلم پس ازسپری شدن مدتی از انجام

رفتار، آن را تقویت کند، از اثر بخشی تقویت کاسته می شود و نتیجه مطلوب به دست نمی آید. از آنجا که تقویت کردن بلافاصله همه

رفتارهای دانش آموزان درکلاس درس و محیط مدرسه اغلب ناممکن است، معلم می تواند برای رفع مشکل ناشی از تأخیر در تقویت از

توضیحات کلامی استفاده کند. برای مثال معلم تصمیم می گیرد که برای تقویت رفتارهای مثبت تحصیلی و اجتماعی دانش آموزان

آنان را در روز جمعه به گردش علمی ببرد. در این مثال، بین انجام رفتار و دریافت تقویت به طور طبیعی وقفه می افتد. معلم می تواند

برای رفع مشکل تأخیر در تقویت، در پایان کار روزانه دانش آموزان، به آنان یادآور شود که «خوشبختانه همه شما با جدیتی که در

درسهایتان به کار می برید و اخلاق و رفتار خوبی که از خود نشان می دهید خواهید توانست در برنامه گردش علمی روز جمعه شرکت

کنید.»

تنبیه
تنبیه خشن ترین و نامطلوبترین روش تغییر رفتار است. هر چند که مشاهدات روزانه و شواهد تجربی نشان داده اند که تنبیه در

کاهش دادن رفتار نامطلوب به طور موقت مؤثر است، اما باید توجه داشت که تنبیه باعث از بین رفتن رفتار تنبیه شده نمی شود و تنها

تأثیری که دارد این است که رفتار نامطلوب را موقتاً پنهان می کند. به این صورت که رفتار تنبیه شده، پس از تنبیه، همچنان در

مجموعه رفتار فرد باقی می ماند و تا زمانی که عامل تنبیه کننده حاضر و ناظر است مخفی باقی می ماند، ولی به مجرد این که عامل

تنبیه کننده تضعیف شود و از میان برود آن رفتار مجدداً ظاهر می شود. برای مثال کودکی که به علت زدن حرف زشت از پدر کتک می

خورد، می آموزد که در حضور او حرف زشت نزند، اما هیچ تضمینی وجود ندارد که در غیاب پدر، مثلاً در حضور مادر یا افراد دیگر، این

کار را انجام ندهد. بنابراین بزرگترین اشکال تنبیه این است که این روش رفتار نامطلوب را در فرد از بین نمی برد، بلکه آن را موقتاً

پنهان می کند. این رفتار پس از ضعیف شدن عامل تنبیه کننده مجدداً ظاهر می شود.

مشکلات دیگر استفاده از تنبیه به طور خلاصه عبارتند از:

– نفرت تنبیه شونده از تنبیه کننده حتی اگر تنبیه شونده بداند که تنبیه به خیر و صلاح اوست.

– مسری بودن تنبیه، یعنی دانش آموزانی که شاهد تنبیه شدن دانش آموزان دیگر بوده اند، بعدها خود رفتار تنبیه شده را تقلید کرده

اند.

اما روشهای ملایم تری هم جهت کاهش رفتار نامطلوب استفاده می شود که در ذیل به آنها می­پردازیم:

– یکی از روشهای کاهش رفتار نامطلوب بی توجهی نسبت به رفتار دانش آموز است. برای مثال معملی که متوجه     می شود توجه

بیش از حد او منجر به لوس شدن دانش آموز شده، توجه خود را از او منحرف کرده و بدین طریق رفتار نامطلوب را در او خاموش می

کند.

– روش دیگر محروم کردن از تقویت است، یعنی فردی که رفتار نامطلوبی انجام داده برای مدتی از دریافت تقویت محروم کنیم. مثلاً:

معلم ورزشی که یکی از بازیکنان را به سبب انجام عمل خلاف مقررات بازی در زمین بازی اخراج می کند و مانع بازی او می شود، اما

باید توجه داشت که محروم کردن در صورتی موفقیت آمیز خواهد بود که فرد را از محلی که دوست دارد در آنجا بماند به محلی که

دوست ندارد به آنجا برود بفرستیم.

– جریمه کردن روش دیگری برای کاهش رفتار نامطلوب است. روش جریمه کردن یعنی کم کردن مقداری از تقویت کننده هایی که فرد

قبلاً به دست آورده، به علت رفتار نامطلوبی که انجام داده است. برای مثال: کم کردن از نمرات امتحانی دانش آموزان در نتیجه کارهای

بدی که انجام داده اند، اما نکته حائز اهمیت این است که جریمه نباید خیلی سنگین باشد.

– و اما روش جبران کردن، یعنی وقتی که فرد مرتکب عمل خلافی شد از او می خواهد تا برای جبران عمل خلاف خود به اصلاح آن

بپردازد. برای مثال: معلم دانش آموزی را که خرده کاغذ وخرده تراش مداد در کف کلاس ریخته است را وادار می کند تا علاوه بر جمع

کردن آنها تمام کف کلاس را جارو بکشد.

راه كارهاي ايجاد انگيزه در دانش آموزان و تاثير آن در پيشرفت تحصيلي

1-طرح مطالب درسي به صورت پرسش هاي جالب : مطلب يا موضوعي را كه مي خواهيم كودك و نوجوان يادبگيرد ، به صورت

پرسش يا پرسش هايي روشن و جالب كه آنها را به فعاليت ذهني و پويندگي ترغيب نمايد ، مطرح كنيم . بايد تلاش نمود تا در دانش

آموزان احساس نياز به وجود آيد .

2-دانش آموزان در اثر شكست در درسي نسبت به آن نگرش منفي پيدا مي كنند بايد به آنها كمك كرد تا با كسب موفقيت در درس

جديد ، به تصويري مثبت از توانايي خود دست يابند زيرا يادگيري همراه با موفقيت به ايجاد انگيزه منجر مي شود . 

 

3-تجربه و تماس مستقيم با مطالب درسي : سعي نماييد تا دانش آموزان آنچه را كه مي خواهند يادبگيرند با آن تماس پيدا نموده و

تجربه مستقيم و عملي داشته باشند .

4-اهداف آموزشي مورد انتظار از دانش آموزان را در آغاز درس براي آنها بازگو نماييد . اهداف بايد روشن و متناسب با توانايي دانش

آموزان باشد .

 

5-اجراي نقش : بهتر است در زمينه برخي از موضوعات ازجمله تاريخ ، ادبيات ، ديني و … دانش آموزان را تشويق نماييم تا موضوع

مورد نظر را به صورت نمايش در آورند . اجراي نمايش در تفهيم مسائل تربيتي و اخلاقي بسيار مفيد و مؤثر مي باشد .

6-در شرايط مقتضي و مناسب از تشويق هاي كلامي استفاده كنيد . مثلا“‌ خوب ، آفرين ، مرحبا و …

7-بايد شرايطي فراهم شود تا دانش آموز موفقيت خود را احساس كند زيرا هيچ چيز همانند خود موفقيت به موفقيت كمك نمي كند .

8-تكاليف ارائه شده نه بايد بسيار مشكل باشد و نه ساده ، از ارائه تكاليف يكنواخت بايد پرهيز كرد و به عبارتي تكاليف بايد خاصيت

برانگيختگي داشته باشند .

9-مشخص كردن نحوه انجام كار براي يادگيرنده : كاري را كه دانش آموز قرار است انجام دهد بايد دقيقا“ مشخص شود .

10-تبادل نظر با دانش آموزان در باره مشكلات درسي و شركت دادن آنها در طرح نقشه هاي كار و فعاليت

11-استفاده از نمرات و آزمون ها براي ايجاد انگيزه در دانش آموزان

12-علاقه مندي ياددهنده به موضوع : دربسياري از مواقع مشاهده مي كنيم كه بي علاقه بودن يادگيرندگان به موضوعي خاص ناشي از

علاقه مند نبودن والدين و مربيان آنهاست . معلمي كه در زنگ انشاء ، ورقه هاي رياضي را تصحيح مي كند يا در ساعت ورزش به

بافندگي مشغول مي شود ، عملا“ به يادگيرندگان مي گويد كه براي اين فعاليت ارزش قائل نيست .

13-مطالب آموزشي را بايد از ساده به دشوار ارائه كرد . مي توان با فعال سازي دانش آموز به هنگام تدريس در او ايجاد انگيزه نمود .

14-به وضع جسماني دانش آموزان و وضع ظاهري كلاس بايد توجه نمود . كلاس درس را بايد از نظر ظاهري و رواني تبديل به

محيطي امن و آرام نمود .

15-از مقايسه نمودن دانش آموزان با يكديگر خودداري نماييد .

16-قدرداني از كار دانش آموز او را به كوشش و تلاش بيشتر و دلبستگي به درس وادار خواهد نمود .

17-برقراري ارتباط بين مطالب درسي با واقعيات زندگي در ايجاد انگيزه مؤثر مي باشد .

18-بلافاصله دانش آموز را از ميزان پيشرفت در كارش مطلع نماييد . آگاهي از نتيجه كار در هر مرحله از آموزش ، دانش آموز را از

عملكرد خود آگاه نموده و باعث مي شود تا به تقويت نقاط مثبت و اصلاح نقاط ضعف و منفي خود بپردازد .

19-استفاده از علائق يادگيرنده : مربيان و والدين مي‌توانند با شناسايي علائق دانش آموز از آن استفاده مطلوب نمايند .

20-مقابله با بازدارنده هاي عاطفي و هيجاني كه موجب دلسردي و كاهش علاقه دانش آموز به درس و تحصيل مي شود . مثلا“

معلمي ممكن است از دانش آموز توقع زياد داشته باشد و يا پس از ورود به كلاس به هيچ دانش آموزي اجازه ورود ندهد و يا تكاليف

سنگين تعيين كند ، زياد درس بدهد ، سخت نمره دهد و گاهي تبعيض روا دارد .

21-انگيزش از راه سرمشق گيري : معلم در اين شيوه از شخصيتي خاص تمجيد و تجليل نموده و او را يك نمونه و سرمشق ارزشمند و

قابل احترام معرفي مي كند و دانش آموزان نيز از طريق همانند سازي با آن به درس و مدرسه علاقه مند مي شوند .

22-تحريك حس كنجكاوي دانش آموزان

23-آموزش برنامه ريزي به دانش اموزان از طريق رفتار و گفتار و كردار خود در كلاس درس و ارائه نظرات مشورتي به آنها درتهيه

برنامه       

24-در آميختن درس با تفريح و بازي دانش اموزان را به يادگيري بيشتر علاقه مند مي سازد .

آموزش انگیزه

الشوار و دیگران شش گام عمده برای آموزش اانگیزش پیشرفت را ارائه کردند این گام ها که به ترتیب مورد توجه قرار خواهند گرفت از

این قرارند:

1- توجه خود را به آنچه که اینجا و اکنون رخ می دهد متمرکز کنید.

2- تجربه یکپارچه و عمیق از افکار، اعمال و احساسات را فراهم کنید.

3-  به شخص یاری دهید تا از تجربه خود با کوشش در پنداشتن آنچه که رخ داده است سر در بیاورد.

4- تجربه یاد شده را به ارزشها، اهداف ، رفتارها و ارتباطات شخص با دیگران اتباط دهید.

5- به وسیله تمرین و تفکر ، عمل واحساسات تازه را تثبیت کنید.

6- تغییرات به دست آمده را درونی سازید.

همچنین شواهدی دال بر ارتباط انگیزه تحصیلی با کارکرد مدرسه وجود داردکه به صورت کلی وضمنی بر رفتار دانش آموزان تاثیر

دارد.البته بعضی از مدارس گامی فراتر رفته و به آموزش و تعلیم انگیزش پرداخته اند که نتایج بدست آمده از مدارس مختلف بسیار

پیچیده و گاهاً متعارض می باشند.بعضی از این آموزشها به صورت دوره های کوتاه مدت ارائه شده است که ازآن جمله شیوة بیان از

راه وانمود سازیدر بازی، واکاوی مورد نگاریها،( سخنرانی مردان موفق)، «آموزش روانی را می توان نام برد.

مدارس می توانند براساس شایستگی تحصیلی دانش آموزان یک برنامه ی آموزشی که باعث ایجاد انگیزش تحصیلی می شود

رادرمورد نظر داشته باشند که خصوصیات آن عبارتست از:

1- تمرکز بر آموزش مستقیم مهارتها و راهبردها و روش هایی که بعداً دانش آموز در یادگیریها، حل مسائل و ایجاد محصول از آنها

استفاده کند.

2-  فراهم کردن تکالیفی با دشواری متوسط که دانش آموز مهارتها، روشها و راهبردهای خود را تمرین می کند.

3-  اجازه دادن  به دانش آموزان به منظور گزینش اطلاعات از طریق انجام تکالیف خود

4-  فراهم کردن حمایت های آموزشی (الگوسازی، ایجاد اهداف فرعی،تقسیم تکالیف) همزمان با کار دانش آموزان بر روی تکالیفی با

دشواری متوسط.

5-  تشویق دانش آموزان به منظور حمایت از یکدیگر همزمان با کار روی تکلیفی با دشواری متوسط

6-  تشویق دانش آموزان به بیان نظایر خود از محتوای دروس.

7-  اجازه دادن به دانش آموزان که بر تکالیف خود کنترل بیشتری داشته باشد همزمان با افزایش شایستگی در تکالیف که انجام می

دهد.

8-  کاهش امتحاناتی که مبتنی بر روشهای سنتی است جهت ارزشیابی دانش آموزان.

9- ارزشیابی دانش آموزان به صورتی که تشخیص داده شود که آیا آنان می توانند روشها،راهبردهاو مهارت هایی که در درس آموخته

شده اند را نشان دهند یا نه همزمان با انجام تکالیف.

تعاريف:

1-انگيزش بيروني :

در انگيزش بيروني يک عامل خارجي فرد را به انجام کاري خاص بر مي انگيزد براي مثال کودکي اتاقش را تميز مي کند تا والدينش او

را به سينما ببرند و يا دانش آموزي تکاليفش را به خوبي انجام مي دهد تا اجازه داشته باشد در بازي فوتبال شرکت کند , يا برچسب

رنگي يا نمره هاي خوب دريافت کند . اگر چه در اين موارد با انجام خوب کار مواجهيم اما هيچ يک از اين دو کودک , تکليف را به

خاطر خود آن کار انجام نداده اند بلکه تلاش براي دستيابي به چيزي ديگر است . (جابجايي هدف)

از آنجا که اين انگيزش در بهبود کيفيت آموزش موثر مي باشد در ادامه به طرح تلاش آفرين که همسو و همگام با اين نوع انگيزش

مي باشد پرداخته خواهد شد که لازم است ضمن مطالعه دقيق نسبت به اجراي آن اقدامات لازم صورت گيرد. شايان ذکر است طرح

تلاش آفرين در دوره راهنمايي تحصيلي از سال 1379 در مدارس استان اجرا گرديد که بيشتر سمت و سوي توجه آن به انگيزش

بيروني بوده است. لذا انتظار مي رود با عنايت به اينکه هدف اصلي افزايش انگيزش دروني در دانش آموزان است به راهکارهاي عملي

انگيزش دروني نيز توجه شود .

2- انگيزش دروني :

انگيزش دروني عبارت از يک حالت روان شناسي متغير است و هيچ دانش آموزي همواره نسبت به مناسبتي خاص از انگيزش دروني

ثابتي برخوردار نيست مي توان با تفسير شرايط , ادراک کفايت و خود مختاري دانش آموز را نسبت به خود تغيير داد همه دانش

آموزان در دوران تحصيل خويش انگيزش دروني را تجربه مي کنند.

هنگامي که انسان با انگيزش دروني کاري را به انجام مي رساند صرفاً آن را براي خود آن مي خواهد و نتيجه ي جداگانه اي را نمي

طلبد و حتي اگر از کار خود هيچ نتيجه ي مطلوبي هم نگيرد بازهم از اين که آن را انجام داده است احساس پشيماني نمي کند در

مورد چنين کسي هرگز به تشويق نياز نيست اين افراد در ضمن پرداختن به فعاليت خود از ديگر امور غافل مي شوند و فقط به کار خود

توجه دارند نظريه پردازان چنين حالتي را « در جريان بودن » ناميده اند يعني فرد آنچنان با دقت معطوف به فعاليت خويش است که

عاملهاي طبيعي بر وي هيچ تاثيري ندارد . با توجه به مطالب ارائه شده در زمينه ي انگيزش دروني در اين شيوه نامه به برخي از اصول

و فنون ايجاد انگيزش دروني در فراگيران اشاره خواهد شد تا از طريق اجراي آنها بتوان به بهبود کيفي آموزش کمک نمود در همين

رابطه تجارب ارزنده همکاران محترم مي تواند در تنوع و کيفيت طرح مورد استفاده قرار گيرد .

الف- اصول و فنون ايجاد انگيزش دروني در دانش آموزان :

1- فراگيران براي يادگيري مطالب معني دار , بهتر بر انگيخته مي شوند .

اگر مطلب جديد با ارزشها و علايق فراگيران همخواني داشته باشد , با تجارب قبلي او مرتبط باشد و کاربرد آتي براي فراگيرنده تشريح

شده باشد يادگيري از نوع معنادار خواهد بود اينگونه يادگيري فراگيرنده را به فعاليت اکتشافي و انديشيدن برمي انگيزاند .

2- فراگيرندگان براي يادگيري مطالبي که تمام پيش نيازهاي آن را کسب کرده باشند بهتر برانگيخته مي شوند . اگر فراگيرنده پيش

نيازهاي لازم براي مجموعه اي از هدفهاي آموزشي را بداند , آماده خواهد بود که آموزش معني دار را دريافت کند و براي درک رابطه

آنچه که دارد و آنچه که قرار است کسب کند شايسته تر خواهد بود .

3- فراگيران براي يادگيري مطالبي که ساده صريح و روشن باشد بهتر برانگيخته مي شوند يک مطلب در صورتي براي فراگيران ساده ,

صريح و روشن است که

الف) پيش از تدريس مطلب , هدفهاي درس براي آنان مطرح شود .

ب) از رسانه هاي مختلف آموزشي براي تفهيم مطلب استفاده شود .

4- فراگيرندگان براي يادگيري مطالبي که به شيوه ي نو ارائه گردد , بهتر برانگيخته مي شوند

استفاده از انواع ارزشيابي , گنجاندن فعاليتهاي تازه و مختلف در لابه لاي مطالب درسي , استفاده از شيوه هاي مختلف تدريس و بهره

گيري از رسانه هاي مختلف آموزشي در اين رابطه موثر مي باشد .

5- فراگيران براي يادگيري مطالبي که خود در آن شرکت فعال دارند , بهتر برانگيخته مي شوند براي برانگيختن فراگيران مي توان از

روشهايي چون بحث گروهي , بازيهاي آموزشي , تحقيق , گزارشهاي انفرادي و گروهي , گزارش مطالب درسي مانند درس تاريخ به

صورت نمايش زنده و تدبير ديگري که فراگيرنده را در فعاليت يادگيري شرکت دهد , استفاده کرد .

6- فراگيران براي يادگيري مطالبي که شرايط آموزشي خوشايند داشته باشند بهتر برانگيخته مي شوند. براي فراهم کردن شرايط

خوشايند مي توان :

الف- تکاليفي را طي آموزش براي آنان در نظر گرفت که براي کسب موفقيت در آن تلاش کنند و در نهايت به آن دست يابند .

ب – در زمينه ي تکاليف داده شده بلافاصله به آنان بازخورد داده شود .

ج- به سعي و تلاش فراگيران پاداش داده شود .

7- کلاس را به محيط حمايت کننده تبديل کنيد .

پذيرش هر دانش آموز همچون فردي بي نظير و تحسين صادقانه ي او در برابر تلاشهاي -خوبي که انجام مي دهد در کسب احترام به

نفس او نقشي تسهيل کننده دارد .

8- براي يادگيري موفقيت آميز فرصتهاي لازم را فراهم آوريد .

پيشرفت فرد در انجام دادن کارها منبع مهم کسب موفقيت براي اوست . بازخورد اطلاع از نتايج در ايجاد انگيزه در دانش آموز براي

استمرار يادگيري و تشخيص ميزان يادگيري خود نقش مهمي دارد .

9- دانش آموزان را در تصميم گيري شرکت دهيد

10- آنچه را که از فراگيران به عنوان هدف آموزشي انتظار داريد در آغاز درس دقيقاً به آنها بگوييد .

11- در شرايط مقتضي از تشويق هاي کلامي استفاده کنيد . استفاده از کلماتي مانند «خوب » , «عالي » و «مرحبا» پس از عملکرد

درست دانش آموز از تدابير موثر انگيزشي است .

12- مطالب آموزشي را از ساده به دشوار ارائه دهيد .

ارائه مطالب درسي به صورت متوالي , از ساده به دشوار موجب مي شود که يادگيرندگان ابتدا در يادگيري مطالب ساده به اندازه ي

کافي موفقيت بدست آورند اين کسب موفقيت اوليه , انگيزش يادگيرنده را براي يادگيريهاي بعدي افزايش مي دهد و بر آمادگي او

مي افزايد .

13- از ايجاد رقابت و هم چشمي در ميان دانش آموزان جلوگيري کنيد .

14- هنگام آموزش مطالب تازه از مثالهاي آشنا استفاده کنيد و هنگام کاربرد مطالب آموخته شده از موفقيتهاي تازه استفاده نمائيد .

15- از روشهاي مختلف آموزشي در تدريس استفاده کنيد .

پژوهش هاي متعدد نشان داده اند که يکي از بهترين راههاي ايجاد انگيزه در يادگيرندگان شرکت دادن آنها در فعاليتهاي کلاسي است .

16- به دانش آموزان مسائل و تکاليفي بدهيد که نه خيلي ساده و نه خيلي دشوار باشد .

17- تا آنجا که ممکن است مطالب درسي را به صورت معني دار ودر ارتباط با موفقيتهاي واقعي زندگي ارائه دهيد و در حد امکان در

انجام فعاليتهاي آموزشي به يادگيرندگان آزادي عمل بدهيد

18- درس را با ارائه ي دليل و براي برانگيختن دانش آموزان آغاز کنيد .

سعي کنيد به دانش آموزان بگوييد که موضوع يا تکليف درسي براي چه چيزي خوب است , چگونه اين موضوع يا تکليف درسي آنها را

براي انجام دادن ساير کارها آماده مي کند و چرا مهم و جالب است .

19- بگذاريد دانش آموزان آنچه را قبلاً فرا گرفته اند به کار گيرند .

20- زماني که دانش آموزان خود را توانمند و تکاليف درسي را در کنترل خود بدانند , انگيزش دروني تحصيلي در آنها بيشتر مي شود .

معلماني که وظيفه تعليم و تربيت را به عهده دارند براي آنکه بتوانند وظيفه خود را بهتر انجام دهند و رغبت يادگيري بيشتري در

شاگردان به وجود آورند بايد بدانند که چگونه مي توانند در اجراي اين منظور از عامل انگيزش بهره گيرند. البته براي ايجاد انگيزه هاي

تحصيلي عوامل گوناگوني وجود دارند که مهم ترين و کارسازترين آنها را به اختصار بيان مي­کنيم.

 1- تشويق زباني

گاهي تشويق لفظي معلم مانند «احسنت، آفرين، بسيار خوب» از هر شيوه انگيزشي ديگر موثرتر است.  تشويق هاي زباني در شاگردان

خردسال  تاثير بيشتري دارد. بدين جهت معلمان بايداز به کار بردن الفاظ درشت، برخورد کننده و رکيک خودداري کنند و به گفته

سعدي زمزمه محبت ساز کنند و محيط امن و رضا به وجود آورند.

 2- کاربرد آزمون و نمره­بعضي از معلمان بي آنکه به يادگيري و درک مطلب از سوي شاگردان توجهي داشته باشند، پي در پي درس مي

دهند و درباره درس هاي گذشته هيچ گونه پرسشي نمي کنند. روان شناسان معتقدند که با اين روش انگيزه هاي لا زم در شاگردان

پديد نميآيد. اما اگر معلم بتواند هر دو هفته يک بار از درس هاي داده شده امتحان کند و نمره هاي آنها را به نحوي در آزمون هاي

پاياني دخالت دهد انگيزه شاگردان را براي پيشرفت تحصيلي بيشتر و دريافت نمره هاي بهتر افزايش مي دهد. اما معلم نبايد نمره و

امتحان را وسيله تهديد قرار دهد و پيوسته به شاگردان يادآور شود: «جوجه را آخر پاييز مي شمرند يا در امتحان خواهيم ديد!»

اين گونه تهديدها در تمرکز و حواس شاگردان اختلا ل به وجود مي آورد و آنان را بيشتر به فکر تقلب مي اندازد تا آموختن درس.

3- انگيزه حس کنجکاوي يکي ديگر از راه هاي ايجاد انگيزش تحريک حس کنجکاوي شاگردان است. اگر معلم بتواند ضمن درس

مسائل مربوطي را مطرح کند  يا طرح هايي را ارائه دهد که نياز به دانش و بينش  داشته باشد آن چنان که شاگردان را براي يافتن

پاسخ به تلا ش و کوشش فکري وا دارد اين امر بي شک آنان را به دانستن و آموختن بيشتر علا قه مند مي سازد، زيرا يکي از ويژگي

هاي هر انسان سالم و اميدوار به زندگي، يافتن پاسخ هاي درست براي مسائل و معماهايي است که در برابر او قرار مي گيرند.

4- اهميت شبيه سازي و بازي وقتي درس با تفريح و بازي همراه باشد شاگردان به آموختن آن علا قه بيشتري پيدا مي کنند. بازي ها

وشبيه سازي ها از آن جهت داراي اثر انگيزشي هستندکه هم اطلا عات يادگيرندگان را با واقعيت هاي محيط افزايش مي دهند و هم

تصويرهاي روشني از زندگي واقعي عرضه مي کنند و شاگردان را به طور مستقيم با جريان ها و مسائل يادگيري روبه رو مي سازند. به

تجربه ثابت شده است که وقتي يادگيرندگان  مطالب درسي را در ارتباط با مسائل و پيشرفت هاي زندگي ببينند و آنها را سودمند

تشخيص دهند به آموختن آنهادلبستگي بيشتري پيدا مي کنند.

 5- علا قه معلم به درس علا قه امري مسري است. وقتي شاگردان ببينند که معلم خود تا چه حد به موضوع درس و پيشرفت در آن

اهميت مي دهد، همين امر سبب مي شود که شاگردان نيز درس را جدي بگيرندو براي آموختن و تسلط در آن کوشش بيشتري به کار

برند، اما اگر ملا حظه کنند که معلم به درس چندان علا قه و توجهي ندارد يا از روي خستگي و بي ميلي به تدريس مي پردازد و

شاگرداني که درس را آموخته يا نياموخته اند در نظر او يکسانند آنها نيز نسبت به درس بي اعتنا مي شوند. البته پيشرفت هاي

تحصيلي در چنين وضعي بسيار کند و ناچيز خواهد بود.

 6- کلا س درس دل انگيز کلا سي که از نظر وسعت، آسايش و نور و تهويه خوب و متناسب باشد بيشتر رغبت شاگردان را براي  حضور

مرتب در کلا س بر مي انگيزد. به ويژه اگر از نظر رواني هم از شرايط لا زم برخوردار باشد. همچنين معلم و سرپرستان مدرسه بايد

مراقب  امنيت بدني و رواني شاگردان باشند. بدين معنا که اجازه ندهند شاگردان زورگو و زير دست آزار امنيت رواني شاگردان ضعيف

تر را دچار  مخاطره سازند. به علا وه کلا س هر درس بايد در حد امکان داراي تجهيزات مورد نياز باشد. براي نمونه، در کلا س معلم

جغرافيا بايد افزون بر نقشه جهان نما نقشه کشوري که درس آن داده مي شود وجود داشته باشد.

7-تاثيرمسابقه: مسابقه نيز يکي ديگر از انگيزه هاي  آموزشي به شمار ميآيد. وقتي معلم مي خواهد بداند کدام يک از شاگردان او در

درس معيني بهترين است ميان شاگردان مسابقه برقرار مي کند. البته بايد توجه داشت همان گونه که در وزنه برداري هموزن ها با هم

مسابقه مي دهند، در موضوع هاي علمي نيز نمي توان شاگردان کم هوش را با پر هوش به مسابقه وا داشت. مسابقه هاي ناهمگون

نه تنها انگيزه يادگيري پديد نمي آورند، بلکه شاگردان کم استعداد را از درس و مدرسه سرخورده و نااميد مي سازند.

روان شناسان معتقدند که اگر بنا باشد ميان شاگردان مسابقه اي انجام شود بايد شاگردان هم استعداد را به مسابقه وا داشت، ولي

بهترين مسابقه آن است که هر شاگرد را با خودش مسابقه بدهند، يعني بکوشند پيشرفت هاي درسي او هر هفته به تر از هفته قبل

باشد.

8- دريافت جايزه گروهي از شاگردان براي در يافت جايزه به کار و پيشرفت هاي تحصيلي علا قه نشان مي دهند. اگر به شاگردي که در

کارش پيشرفت کرده است جايزه بدهيم شاگردان ديگر را به طور غير مستقيم به کارشان دلبسته کرده ايم شاگردان هر چه بيشتر به

دريافت جايزه علا قه  داشته باشند کوشش زيادتري براي اصلاح و پيشرفت تحصيلي به خرج مي دهند. جايزه، گرچه داعيه موثري

براي کار و فعاليت است، اما بايد جانب احتياط را رعايت کرد. پدر و مادر يا معلمي که براي کار کودکان پيوسته به جايزه متوسل مي

شوند در واقع به آنان رشوه مي دهند. در اينجا خطري که ممکن است پيش بيايد اين است که کودکان عادت کنند هر وقت جايزه اي

در کار باشد بايد به فعاليت بپردازند و آنگاه که جايزه اي وجود ندارد سستي و تنبلي پيشه کنند. به اين جهت، شايسته است که مشوق

ها و داعيه هاي ديگري را به کار برند.

9- پرهيز از تبعيض يکي از عواملي که موجب دلسردي و بي علاقگي در امر تحصيل مي شود، تبعيضي است که معلم نسبت به

شاگردان مختلف روا مي دارد. وقتي شاگردان ببينند که معلم با آنان رفتاري يکسان ندارد و بعضي را بر بعضي ديگر ترجيح مي دهد

نسبت به او سو»ظن پيدا مي کنند و در نتيجه به درس او نيز بي علاقه مي شوند.

معلم ورزيده و کاردان هرگز اين احساس را در شاگردان خود به وجود نمي آورد که او فرزندان طبقه هاي اجتماعي بالا را برتر از فرزندان

طبقه هاي پايين مي داند، بلکه مي کوشد نشان دهد که در کلاس براي او فرزندان سرمايه داران، دولتمردان و کارگران يکسانند. فقط

کساني که در نزد او گرامي ترند که وظيفه شناس ترند و مسوول ترند و در نتيجه از امتياز و احترام بيشتر برخوردار مي شوند.

10- ايجاد نگراني تشويش يا نگراني نيز در مواردي فرد را وادار به کار و فعاليت مي کند. اگر شاگرد از نمره بد يا مردود شدن در امتحان

 

پاياني بيمي به خود راه ندهد و به درس خواندن و يادگيري نمي پردازد اما نگراني بيش از حد هم موجب اختلال در تمرکز انديشه و

حواس مي شود و شاگرد را از پيشرفت هاي تحصيلي باز مي دارد و در نتيجه او را از درس و مدرسه بيزار مي کند. بنابراين، نگراني و

دلواپسي اگر بدان حد و ميزاني برسد که شاگرد را به کار و کوشش وادار کند انگيزه اي ارزنده و سودمند است، اما اگر سبب اضطراب

خاطر و اختلال فکر گردد معلم بايد در تسکين آن بکوشد و به راه هاي مختلف شاگردان را از نگراني امتحان و نمره به در آورد.

11- تغيير به عنوان پيشرفت اگر شاگرد اعتقاد پيدا کند که تغيير و تحول نشانه پيشرفت و تکامل است، آن وقت مي کوشد که خود را

 

از حالت ايستايي و توقف در جهالت و ناداني خارج سازد و با آموختن مطالب و راه و روش هاي جديد خود را با دگرگوني هاي محيط

سازگار نمايد. اگر نتوان چنين فکري را در ذهن شاگرد به وجود آورد نمي توان از او انتظار داشت که براي تغيير و يادگيري و بهبود وضع

خود کوشش پيگير به کار برد، اما گاهي مي توان با توسل به آيه ها و حديث هاي ديني و اشاره به خواست و اراده خداوند به تحقق

چنين هدفي دست يافت، چنانکه آيه شريفه «اگر مردم براي تغيير وضع خود کوشش نکند خداوند به تحول و اصلا ح کار آنان ياري

نخواهد کرد» سوره رعد آيه 11 انگيزه بسيار موثري براي به کار و گوشش واداشتن شاگردان خداشناسي خواهد بود.

12- ارتباط درس با زندگي معلم در همان جلسه نخست بايد به بيان اهميت و اعتبار درس خود بپردازد و فرا گرفتن درس را به

پيشرفت و حل مسائل زندگي ارتباط دهد. براي مثال، درس حساب و رياضي را، نه تنها يک دانش مهم به شمار آورد، بلکه دانستن آنها

را، هم در مسائل روزانه زندگي و هم در محاسبه هاي علمي و ياري به پيشرفت در علوم ديگر، يادآور شود.

نتیجه گیری :

معلمان انگیزش را عامل مهمی در یادگیری می دانند و از این رو می خواهند دانش آموزانی با انگیزه داشته باشند.و دانش آموزان نیز

خواهان موفقیت و کسب پیروزی هستند در این خصوص معلم می تواند به دانش آموز کمک کند.

راهبرد هایی برای ارضای نیازهای یادگیری فرد

1-  تشخیص نیازها، علایق و اهداف منحصر به فرد دانش آموزان.

2- کمک به دانش آموزان برای تعریف اهداف فردی خود و آنچه که به اهداف یادگیری آنها مربوط می شود.

3-  مرتبط کردن اهداف کلی یادگیری با علایق و اهداف منحصر به فرد دانش آموزان.

4-  سازماندهی اهداف و فعالیت های یادگیری به منظور تشویق دانش آموزان به موفقیت های فردی.

5-  استفاده از سر مشق برای آگاه کردن دانش آموزان از ا رزش و منافع حاصل از مهارتهای خاص.

      مفاهيم ايجاد انگيزه در دانش آموزان

 

فهرست منابع :

 

-اسپادرينگ . چريل ، انگيزش در كلاس درس ، ترجمه : اسماعيل بيابانگرد و محمدرضا نائينيان

-بلوم .س ، ويژگي هاي آدمي و يادگيري آموزشگاهي ، ترجمه : علي اكبر سيف

-بيابانگرد.اسماعيل ، راهنمايي والدين و معلمان در تربيت و آموزش كودكان

-شهرآراي . مهرناز ، روان شناسي يادگيري كودك و نوجوان

-قشلاقي . محمد ، روان شناسي يادگيري

– فرجی ذبیح الله ، انگیزش و هیجان

–  ریچارد سی، تیوان، باردی، اسمیت، انگیزش؛ترجمه ملک عبداللهی

–  ساموئل، بال، انگیزش در کلاس

–  ال،اسپالدینگ،انگیزش در کلاس درس، ترجمه حسین یعقوبی، ایرج خوش خلق

– باربارا، مک کومیز، جیمز، پاپ، پرورش انگیزه، ترجمه دکتر صغری ابراهیم قوام

– ویلیام دبایوپرکسی، خودپنداری و موفقیت تحصیلی، ترجمه دکتر سید محمد میرکمالی

–  اتکینسون و هیگارد، زمینه های روانشناسی، ترجمه محمدتقی براهینی

– مجله روان شناسی، فصلنامه انجمن ایران و روان شناس، سال هفتم /شماره 1

لطفا برای کسب اطلاعات بیشتر و ثبت نام در کارگاه های آموزشی با شماره زیر

09198718767 و در تمام طول هفته و در صورت عدم پاسخگویی لطفا پیامک ارسال فرمائید.

 

 

باتشکر فراوان

 

Facebook
Twitter
Pinterest
LinkedIn
اگه مطلب رو دوست داشتی، اینا رو از دست نده!
بازاریابی به روش داعش قسمت اول
بازاریابی

بازاریابی به روش داعش قسمت اول

بازاریابی به روش داعش قسمت اول بازاریابی به روش داعش قسمت   بازدید ها: 79,151 بازاریابی به روش داعش بازاریابی به روش داعش قسمت اول   جدیدترین مقاله بازاریابی   نوشته

یک پاسخ

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دریافت مشاوره