مقدمه:

ارتباطات جمعی در میان علوم اجتماعی معاصر اهمیت فراوان یافته اند اکنون در کشور های مختلف جهان دانشکده ها و مدارس عالی گوناگون برای تحصیلات و مطالعات مربوط به ارتباطات وجود دارند رشته های ارتباطی متعددی که در مطالعات دانشگاهی دنیا تأسیس شده اند.

هدف های قنوعی را دنبال می کند.بسیاری از رشته ها معمولا در سطح تحصیلات لیسانس برای تربیت مختصصان مطبوعاتی و انتشاراتی و تبلیغاتی از قبیل روزنامه نگاران مشاوران روابط عمومی و کارشناسان تبلیغاتی بوجود می آیند و برخی از آنها در علوم ارتباطات را به عنوان یکی از رشته های جدید اجتماعی در سطح بالاتر مورد مطالعه و تحقیق قرار می دهند.برای علاقه مندان به روزنامه نگاری روابط عمومی و سایر فعالیت های مطبوعاتی و انتشاراتی که به منظور خدمت در روزنامه ها و رادیو ها و تلوزیون ها و یا اشتغال به حرفه های دیگر ارتباطی و تبلیغاتی تحصیلات عالی می پردازند وشناخت علمی وسایل ارتباط جمعی ضرورت حیاطی دارد.

این کتاب برای آشنایی،ارتباطات و وسایل ارتباط جمعی بر اساس روش علمی مطالعه در ارتباطات چند فصل در نظر گرفته شده است و ضمن آنها مباحث گوناگونی چون وسایل ارتباط جمعی در جوامع معاصر روش های مطالعه در ارتباطات پیشرفت های زیادی یافته است تأثیر گذاشته اند.مثلا در مورد تکنولوژی کامپیوتر که از دهه ۱۹۶۰ روبه تکامل بور در سال ۱۹۷۰ پیشرفتهای بزرگی روی دارند.موازات آن مسایل کامپیوتری شدن جوامع و توسعه بانک های اطلاعاتی و فعالیت ها و خدمات انفورماتیک و تأثیر آنها در نوسازی تمدن صنعتی در کشورهای غربی مورد توجه ویژه قرار گرفت که مطالعاتی که درتاره آنها(جامعه اطلاعات)و نظایر آنها که در سالهای اخر در کتاب ها و مقاله های تخصصی محتققان علوم ارتباطات و نیز در بسیاری از آثار محتققان علوم اجتماعی انعکاس یافته اند.نشانه های توجه خاص به پیشرفت ها و دگرگونی های تکنولوژی های ارتباطی و برخورد ها و تعارض های مربوط به آنها به شمار می روند.در مورد مطالعات و تحقیقات ارتباطی در ۲ دهه گذشته ۲ دگرگونی مهم روی داد.

الف)این بررسی ها و پژوهش ها،تحت تأثیر پیشرفت های بیشتر تکنولوژی های ارتباطات و نقش روز افزون ان در اقتصاد و سیاست در فرهنگ جوامع ملی و مناسبات جهانی جامعه بین المللی بسیار پردامنه شده اند.

ب)بر اثر عمیق تر شدن اندیشه های اقتصادی علیه نظام حاکم سرمایه داری جهانی در داخل کشور های غربی و همچنین در سراسر دنیا بویژه جهان سوم که دیدگاه های معمولی قبلی در موردبررسی ها دگرگون شد.از اوایل دهه ۱۹۷۰ به این ور توسعه کاربرد کامپیوتر و افزایش . گسترش دستگاه های کوچک کامپیوتر شخصی نیز از تحولات مهم دهه گذشته به شمار می روند.پیشرفت تکنولوژی های جدید ارتباطات دور مخصوصا ماهواه های ارتباطی و کابل های فیبر نوری در طول همان دو دهه نیز برای توسعه فعالیت های ارتباطی جهانی امکانات گسترده ای فراهم ساخت در این زمینه از یک سو تکنولوژی های نوین برای گسترش ارتباطات تلفنی ملی و بین المللی و انتقال سریع تر و پر کیفیت تر متن ها و عکس ها و تصویر های تلویزیونی به کار گرفته شوند و از طرف دیگر با فراهم شدن امکانات جدید انتقال اطلاعات از طریق ارتباطات دور تکنیک های کامپیوتری هم پیشرفت های تازه تری پیدا کردند.

اری آنان از شرایطی برخوردار شدند تا با استفاده از شیوۀ ترکیبی ارتباطات دور انفورماتیک موسوم به تلماتیک فعالیت ها و خدمات آن ها در حوزه های مختلف گسترده تر گردند در همین مورد شیوه های جدید انتقال متن ها از راه دور معروف به تله تکست و روش های جید انتقال اطلاعات ویدیوئی موسوم به ویدیوتلکس که هر دو از اطلاعات ارتباطی اخیر محسوب می شوند که به گسترش تکنولوژی های نوین ارتباطی کمک کردند.

وسایل ارتباط جمعی از قدیمی ترین تکنیک های ارتباطی معاصر محسوب می شوند در این ۲ دهه پیشرفت های تکنولوژی زیادی ایجاد شده اند که پر اهمیت ترین این دگرگونی ها مربوط به tv است .tv  تحت تأثیر۳ تکنولوژی جدید شامل:

ماهواره های بخش مستقیم تلویزیونی،کاربرد کابل برای فروان تر و گوناگون کردن برنامه های تلویزیونی و استفاده وسیع از تکنیک تصویر برداری ویدئویی و دستگاه های نمایش تصویر ویدیو شرایط گسترده خارق العاده ای در سطح داخلی کشور ها و سطح جهانی بدست آورده است. در این میان مطبوعات هم از بهبود و پیشرفت تکنیک های چاپ بویژه توسعه و تنوع امکانات حروف چینی رنگ پردازی و چاپ الکترونیکی و همچنین سریع تر و پر کیفیت تر شدن امکانات انتقال عکس ها و متن ها و صفحات حوز به شهر ها و کشور های دور دست بهره برداری کرده اند.اینگونه بود که در ۳ زمینه کنونی امکانات ارتباطی،ارتباطات کامپیوتری،ارتباطات دور،وسایل ارتباط جمعی که نوعی مثلث ارتباطات را بوجدو آورده اند.به نوعی در دگرگونی دهه های اخیر بسیار پر اهمیت بودند.

وسایل ارتباط جمعی در جوامع معاصر:

در جهان امروز وسایل ارتباط جمعی،روزنامه،رادیو،tv و سینما با انتقال اطلاعات و معلومات جدید و مبادله افکار و عقاید عمومی در راه پیشرفت فرهنگ و تمدن بشری نقش بزرگیر به عهده گرفتند مطبوعی که بسیاری از دانشمندان عصر کنونی زندگی انسان را عصر ارتباطات نام گذاشته اند.در جوامع پیشرفته کنونی افراد انسانی کوششی می کنند همیشه در جریان همه امور و مسائل اجتماعی قرار داشته اند.

تا بتوانند بطور مستقیم نقش خاص خویش را در زندگی گروهی ایفا کنند به همین دلیل آگاهی اجتماعی از مهمترین ویژگی های زمان معاصر به شمار می رود و همین آگاهی است که انسان را به زندگی فردی و جمعی علاقه مند می سازد و توجه او را به آزادی ها و مسئولیت های وی جلب می کند.انسان امروزه یک انسان اجتماعی است انسانی است که به سبب تحولات ناگهانی عصر خود با زندگی تازه ای روبرو شده است.

انسان معاصر برای ادامه زندگی در جامعه نوین نیازهای تازه های تازه ای پیدا کرده است و ناچار است خود را با شرایط جدید زمان خویش منطبق سازد موفقیت هر فرد در کار ها و فعالیت های او به رعایت اصول وظیفه شمالی ملی و بین المللی بستگی دارد بدون حس تعاون بشری و همبستگی انسانی ایجاد ارتباط با افراد دیگر و تععین وضع زندگی جمعی امکان پذیر نیست.به این ترتیب در جوامع امروز انسان تنها موقعی می تواند بهترین و مطمئن ترین امکانات و وسایل را برای زندگی گروهی بدست آورد که دارای معلومات و اطلاعات کافی و افکار و عقاید سالم باشد و بطبع انسان معاصر را تنها با آموزش در مدارس نمی توان آگاه وارد صحنه زندگی کرد که از طریق وسایل ارتباط جمعی اخبار و اطلاعات محیط زندگی و افکار و عقاید و رفتارهای عمومی و…در اختیار گذاشت.

وظایف اجتماعی وسایل ارتباط جمعی

وسایل ارتباط جمعی وظایفی مهم در اجتماع دارند:

الف)وظایف خبری و آموزشی:

برای اینکه انسان بهتر بتواند به زندگی جمعی ادامه دهد و صحنه فعالیت های اجتماعی راه مناسب تر برگزیند و مسئولیت های فردی و عمومی را با آگاهی کامل به عهده بگیرد باید همیشه در جریان حوادث و اتفاقاتی که هر لحظه در محیط اطراف و در دنیای بزرگ او روی می دهند قرار داشته باشد.این تحولات وضع جهان را از لحاظ روابط اجتماعی به کلی دگرگون کرده اند قدرت درک بشر امروزی خیلی بیشتر از توانایی عادی حواس ۵ گانه است شبکه های وسیع ارتباطی که در تمام مدت ۲۴ ساعته شبانه روز فعالیت دارند هر کس هر آنچه را که مایل است و حتی خیلی بیشتر از آن می آموزند.وظیفه و نقش اساسی وسایل ارتباط جمعی انتشار جریان رویداد های اجتماعی است و همین امر به انسان امکان می دهد محیط زندگی را بهتر بشناسه احتیاجات فردی یا جمعی را مرتفع سازد در برابر دیگران راه و رسم شایسته پیش بگیرد و قضاوت های درست نشان دهد اشتیاق و رغبتی که هر انسان با به دست گرفتن یک روزنامه یا باز کردن رادیو و tv  برای خواندن یا شنیدن جریان رویداد ها و دگرگونی های محیط زندگی را نشان می دهد .

بهترین معرف وظیفه آگاه کننده وسایل ارتباطی . نقش خاص آنها را در ایجاد همبستگی علی و بین المللی است.وسایل ارتباط با تهیه و انتشارخبر های گوناگون علمی و فرهنگی می توانند معلومات جدید و اکتشافات تازه را در اختیار افراد بگذارید دید آنها را گسترش دهند تأمین نیاز های آنان را سریع و آسان کنند.اهمیت وظیفه آموزشی وسایل ارتباط جمعی در جوامع معاصر به حدی است که بعضی از جامعه شناسان برای مطبوعات و رادیو وtv وسینما نقش آموزش موازی یا آموزش بسیاری از رشته های علمی به معلمان و استادان کمک می کند به همراه مدارس و دانشگاه ها و حتی در بسیاری موارد خیلی جلوتر از آن ها نقش آموزشی دایمی خود را دنبال می کنند

ب)وظایف راهنمایی و رهبری

نقش رهبری کننده وسایل ارتباطی و تأثیر آنها در بیداری و ارشاد افکار عمومی بر هیچ کس پوشیده نیست و روز به روز بر اهمیت آن افزوده می شود رشد و توسعه مطبوعات و سایر وسایل ارتباطی طبیعت صحنه های سیاسی و مبارزات استقلال طبی را دگرگون ساخته است روزنامه ها برای تأمین احتیاجات مالی حوز ناچار به آگاهی های تجاری متکی می شوند و تحت فشارهای اقتصادی رفته رفته استقلال خود را از دست دادند.به جای حراست دموکراسی بیشتر به فکر افزایش درآمد افتادند و در نتیجه متعادل موجود بین قدرت دولت ها و قدرت مطبوعات تحت فشار و قدرت اقتصادی بزرگ تجاری مورد تهدید و تنوع شدند. در نظام دموکراسی روزنامه ها مجلات رادیو ها و…می توانند در راه گسترش ارتباط بین رهبری کنندگان و رهبری شوندگان خدمات مهمی انجام دهند و به عنوان آیند تمام نمای افکار عمومی درحالیکه همکاری مردم در شرکت دادن آنها در امور اجتماعی تأثیر فراوان به جا گذارند.وسایل ارتباطی می توانند در توسعه اجتماعی و اقتصادی جوامع مخصوصا در کشور های در حال توسعه وظایف بسیار حالی عهده دار هستند.بنابراین آنطور که مشخص است وظایف آگاه کننده آموزش دهنده در رهبری کننده وسایل ارتباطی همه مکمل یکدیگرند.

پ)وظایف تفریحی و تبلیغی

وسایل ارتباطی علاوه بر وظایف مهم خبری و آموزشی و راهنمایی و رهبری که در سازندگی وآمادگی افراد برای زندگی اجتماعی نقش اصلی اساسی دارند وظایف تفریحی و تبلیغاتی نیز انجام می دهند وسایل ارتباطی از لحاظ روانی روی افراد تأثیر گذار هستند.وظایف تفریحی نه تنها باعث سرگرم شدن افراد و پر کردن اوقات فراغت آن ها می شوند بلکه در صورت لزوم و نیاز دارای نقش تبلیغاتی نیز هستند در حال حاضر روزنامه ها و مجله ها و رادیو ها و tv ها و سینما ها با انتشار و پخش مطالب و برنامه های گوناگون خود از بهترین وسایل تفریحی و سرگرمی افراد به شمار می روند بعضی از روانشناسان به نقش درمان اجتماعی آن ها توجه دادند بعضی از ئانشمندان معتقدند که مطبوعات و رادیو و tv و سینما با انتشار اخبار و داستانهای خیالی و پلیسی بسیاری از بیماران روانی را که عقیده های سرکوب شده و تمایلات خشونت  ناخداگاه دارند درمان می کنند برای اینکه افرادی که در شرایط نا مساعد زندگی برای جبران ناکامی تمایلات درونی آنان به اعمال خشونت افراد می شوند و از دلهره ها و اظطراب های روحی رهایی می یابند.وسایل ارتباطی از جهت اقتصادی نیز بیشتر در راه منافع صاحبان سرمایه ها خدمت می کنند و به عوض آنکه پیشرفت های صنعتی و تولید کادر های مصرفی را به سوی خدمت به مردم و زوج نیازمند های واقعی افراد بکشانند.در جهت عکس آن دایما مردم را به خرید و مصرف هرچه بیشتر کالاهای غیر ضروری تشویق و ترغیب می نمایند بدین طریق افراد در جوامع صنعتی کنونی که به جوامع مصرف موسوم شده اند ناچار می شوند تحت نتأثیر تبلیغات تجاری قرار گیرند.مطالب سرگرم کننده صفحات و مشخصات مطالب آگاه کننده را دارا نیستند حقیقی و عینی درون آنها رعایت نمی شوند سرعت انتشار و کامل و جامع درون آن ها اهمیت ندارند که به راحتی وسایل ارتباطی در برابر این موضوع مطالب متضاد آموزنده و سرگرم کننده راه انتخاب نمی کنند و اغلب مجبور می شوند در کنار هم مورد استفاده مردم قرار می گیرند.

روش های مطالعه در ارتباط جمعی

این روش ها ۲ نوع هستند-۱)مطالعه در وسایل ارتباطی- ۲)مطالعه  پیام های ارتباطی

الف)در این مرحله مک لوهان عقیده هایی داشت.

۱:معتقد بود اختراع خط الفبایی صنعت چاپ اروپایی و وسایل الکترونیکی معاصر نظیر رادیو و tv  را باید اساستحولاتی دانست که در حول تاریخ بشر در فرهنگ جوامع پدید آمده اند.

۲:معتقد بود زندگی قبیله ای گروه های کوچک انسانی و اعصار قدیم را نشانی از ارتباط شفاهی یعنی بیان لفظی و ادراک سهمی می داند.

۳)معتقد بود اختراع خط الفبایی و مخصوصا توسعه چاپ این نوع زندگی را از بین برد و فرهنگ را دگرگون ساخت فرد گرایی،ناسیونالیه،گسترش سواد آموزی و آموزش مدرسه ای و ایجاد صنایع جدید که کهکشان گوتنبرگ را تشکیل می دهند همرازمظاهر چاپ هستند.

۴: در حال حاضر تحت تأثیر وسایل ارتباط الکترونی انسانها وارد مرحله جدیدی از زندگی اجتماعی شده اند و اکنون نیز وسایل الکترونی نظیر رادیو،tv و وسایل مورد استفاده انسان در پیشرفت علوم و صنایع می باشند و به تحقق زندگی بشر کمک فراوان می کند.

ب)در این مرحله بعد از مک لوهان،لاسول عقاید خود را بجای گذاشت.لاسول در مطالعه مهم ارتباط جمعی بیشتر ربه پیام های ارتباطی معطوف بود و به همین سبب در آثار مهم خود همه جا درباره چگونگی و انتشار پیام و مخصوصا تأثیر ها و…

آن ها بحث می کند لاسول به طور کلی روش مطالعاتی خود درا بر مبنای عناصر ارتباط که شامل پیام دهنده،پیام،و سیم انتقال پیام،استفاده کنندگان از پیام و آثار اجتماعی پیام می باشند.در فصل دوم این کتاب:برای شناخت ارتباطات و وسایل ارتباطی چند بخش در نظر گرفته شده است.

درگیر یکم:

مفاهیم ارتباط. ارتباط و ارتباطات،ارتباطات و اطلاع تئوری اطلاع را اطلاع پردازی سخن گفته می شود.

بخش دوم:

انواع وسایل ارتباطی و چگونگی تحول انها از + وبیان شفاهی و خط و نوشته دستی تا صنعت چاپ و کتاب و مطبوعات و…معرفی گردیده اید.

بخش سوم:+نامگذاری مجموعه وسایل ارتباطی نوین عنوان شده است و اصطلاحات گوناگونی همچون وسایل ارتباط توده ای وسایل ارتباط اجتماعی وسایل خبری متون ارتباطات جمعی مقایسه شده اند.که از بخش یکم و دوم به دلیل اشنایی دانشجویان از اصل قضیه صرف نظر کرده به بخش سوم را بحث می کنم.

مسأله نامگذاری مجموعه وسایل ارتباطی نوین:

پیشرت و گسترش سینما و رادیو. و tv در قرن حاضر در کنار روزنامه ها و مجله ها سبب متنوع شدن وسایل انتقال و انتشار اخبار و افکار انسانی گردیده است به همین خاطر در مورد انتخاب اصطلاحی که همه این وسایل را در بر گیرد و معرف وظایف و فعالیت های آن باشد و بین صاحب نظران کشور های مختلف جهان اختلاف طرفداری پدید آمد.باید یاد آوری کرد که تا قرن ۱۷ میلادیر به سبب فشار قدرت های سیاسی و مذهبی به آزادی بیان عقاید وجود نداشت و به همین لحاظ ازوم انتخاب اصطلاحی که نیاز افراد را بیان نظریات آنان نشان دهد و وسایل بیانی را مشخص سازد احساس نمی گردید اما با فراهم شدن شرایط اجتماعی مبارزات آزادی طبی دامنه بیشتری پیدا کردند و با توسعه صنایع و متون وسایل نیرومندی نیز برای بهره برداری از آزادی بیان عقاید بوجود آمدند در این زمینه توسعه صنعت چاپ و کد + اندیشه ها و آگاهی انسانی تحول بزرگی پدید آورده و به همین سبب نخستین اصطلاحی که بطور کلی معرفی کننده آزادی بیان باشد از کلمه چاپ یا طبع اقتیاس گردید اصطلاح چاپ در مورد آزادی بیان در نوشته معرفی که (جان میلتون)شاعر و نویسنده آزادی طب انگیر در سال ۱۶۴۴ میلادی تحت عنوان (خطا به درباره آزادی چاپ) عقیه کرد منعکس شد مدتی بعد دستگاه چاپ که در زبان های لاتینpress-e در فارسی طبع و مطبوعات نامیده می شود مصرف این آزادی اساسی گردید نمونه آن استعمال کلمه مطبوعات در مقاله (لویی ژکور)یکیر از نویسندگان دایره المعارف فرانسه در اواسط قرن ۱۸ است که به عنوان (آزادی و مطبوعات)در این دایره المعارف منتشر کشد (میرابو)خطیب فرانسوی نیز با الهام از جان میلتون در خط به مشهور خود در سال ۱۷۸۸ درباره آزادی مطبوعات سخن گفت و در همان سال لزرب قاضی فرانسوی نیز رساله کوتاهی به عنوان آزادی مطبوعات منتشر ساخت.پس از ایجاد وسایل جدید به لیست شفاهی که از لحاظ پخش اطلاعات و معلومات بین سینما،رادیو و tvو روزنامه ها وجود داشت همان اصطلاح قدیمی مطبوعات برای آنها انتخاب گردید و به همین جهت هنوز هم در بعضی کشور ها مانند فرانسه در کنار اصطلاح مطبوعات نوشتاری که برای روزنامه ها به کار رود برای رادیو،tv  و سینما به ترتیب اصطللاحات مطبوعات یا روزنامه گفتاری مطبوعات یا روزنامه tv و مطبوعات فیمی استعلال گردند که مجموع آنها مطبوعات سمعی و بصری نیز نامیده می شوند.

در فصل سوم این کتاب:در این فصل نخست از تبدیل ارتباطات سنتی به ارتباطات جمعی و پیشرفت گسترش ارتباطات آخر و شرایط کیفی صحبت شده است پس از آن خصوصیات جوامع توده و اکنونی مانند فراوانی جمعیت،گسترش شهر نشینی و گوناگونی و…افزایش وابستگی های گروهی و روابط جدیدفرد و دولت و اهمیت افکار عمومی ارائه شده سپس به وابستگی ارتباطات با پدیده های جمعی نظیر انبوه خلق عامه یا همگان و توده اشاره شده و با توجه مفهوم توده و مشخصات کمی و کیفی آن موضوع انسان در جامعه توده و از نقش وسایل ارتباطی نوین در توده دار سازی یا گوناگون سازی جامعه تشریح گردیده است…..

جمع آوری و تنظیم مازیار میر