کارگاه پیشرفته مذاکرات انتقال تکنولوژی های نوین با رویکرد طرح توسعه دی ماه1389

دکتر مازیار میر

در عصر نوآوری سیستمی و تغییرات سریع امروزی ، مشارکت های استراتژیک تبدیل به گوشت و خون توسعه تجارت رقابتی شدند. تدوین

استراتژی فناوری و انتخاب فناوری نیازمند تفکر جامع و رویکرد سیستمی به مدیریت کسب و کار است. حتی عملیات فروش محصول دیگر در

مورد خرید یا فروش چیزی کمی ارزان تر نیست، این تصمیمات امروزی استراتژیک هستند.

انتقال فناوری یکی از پیچیده ترین عملیات تجاری است که نیاز به تطبیق خریداران و فروشندگان بالقوه بر اساس پارامترهای بسیاری

دارد. ایجاد روابط مشارکتی پایدار برای منافع متقابل در این نوع تجارت بسیار مهم است. بنابراین، مذاکرات انتقال فناوری که منجر به

یک توافق عاقلانه می شود، نباید به عنوان یک چانه زنی ساده در مورد هزینه و شرایط تلقی شود، بلکه باید به عنوان یک فرآیند توسعه

تجاری موفق توسط دو شریک استراتژیک تلقی شود….

سرفصل های کارگاه پیشرفته مذاکرات انتقال تکنولوژی های نوین با رویکرد طرح توسعه

بخشهایی از این کارگاه آموزشی

…..

 انتخاب و كسب تكنولوژي

تكنولوژي هاي موردنياز هر كشور براساس نظام برنامه ريزي تكنولوژي ملي مشخص مي شود تشخيصي كه ملاحظات زير را دربردارد:

در راستاي تامين اهداف برنامه ريزي توسعه كلان است ;

اگرچه نظام برنامه ريزي تكنولوژي ، نظامي وابسته و تابع برنامه ريزي ملي توسعه است ، ولكن به لحاظ رعايت ويژگيهاي هم افزايي برنامه

هاي توسعه تكنولوژي ، برنامه فوق محور هماهنگي برنامه هاي كلان توسعه ملي به شمار مي روند;

مجموعه تكنولوژي هاي موردنياز هر بخش اقتصادي برمبناي اولويتهاي بخش مربوطه تعيين مي گردند تا سپس در مرحله بعد روش تامين

هريك تعيين شود;

اگرچه در مرحله تعيين نيازهاي تكنولوژي هر بخش اقتصادي ، با ديدگاهي مشخص و بخشي مجموعه نيازهاي خود را طرح مي كند، اما در

مرحله انتخاب پروژه هاي انتقال تكنولوژي ، انتخاب فوق براساس ديدگاهي ملي و فرابخشي صورت مي پذيرد.

2- انطباق ، كاربرد و جذب تكنولوژي

الف – انطباق تكنولوژي :

 فرايند تطابق و پيوند تكنولوژي وارداتي با شرايط و اوضاع واحوال اقتصادي – اجتماعي ازجمله توان سرمايه گذاري ، سطح مهارت نيروي

انساني ،امكانات زيربنايي ، شرايط آب وهوايي و اهداف و سياستهاي اقتصادي را انطباق تكنولوژي مي گويند.

استفاده از تكنولوژي وارداتي بدون درنظرگرفتن موارد فوق اگر امكان پذير باشد قطعاباعث گسيخته شدن زنجيره منظم فرايند تكنولوژي

خواهدشد و مراحل ديگر “جذب ،توسعه و اشاعه ” تحقق نخواهديافت .

اصلاح و سازگاركردن تكنولوژي بيگانه باعنايت به درجه پيچيدگي آن و نيازها وامكانات گيرنده تكنولوژي تفاوت خواهد داشت ولي به طوركلي

اقدامات زير بايد انجام گيرد.

• – تجديدنظر در طراحي محصول و دادن تغييرات لازم
• – اصلاحات و تغييرات در روشهاي توليد و تكنيكهاي ساخت
• – متناسب كردن ساختمان و تاسيسات با روشهاو حجم توليد
• – بررسي سازمان و مديريت موردنياز و سازماندهي جديد
• – اصلاح و تغيير نمونه محصول .

اين اقدامات ممكن است در مرحله اول فرايند انتقال تكنولوژي يعني زمان انعقادقرارداد صورت پذيرد و يا اينكه پس از بهره برداري انجام شود.

طبيعي است اين تطابق مستلزم داشتن نيروي متخصص ، روح جنگيدن و مبارزه براي استقلال اقتصادي و وجودمنابع كافي و برنامه است .

ب- کاربرد تكنولوژي :

فرايند بهره برداري از تكنولوژي به منظور توليد كالا و خدمات وهمچنين دستيابي به روشهاي توليد و انجام فعاليتها و

اقدامات قبل از بهره برداري راكاربرد تكنولوژي مي گويند. در اين مرحله طراحي ، احداث ساختمان و تاسيسات ، نصب و راه اندازي ماشين

آلات و استقرار نظامها و سازمانهاي مديريتي انجام مي شود كه در ذيل به آنها اشاره مي كنيم :

• – طراحيهاي لازم براساس تكنولوژي انطباق يافته
• – استفاده نظامهاي مديريتي ازجمله برنامه ريزي ، كنترل توليد و سازماندهي نيروي انساني
• – تدوين نمودار سازماني
• – اجراي عمليات ساختماني ، حمل ونصب و راه اندازي ماشين آلات
• – بهره برداري از اقدامات انجام شده
• – بازاريابي و فروش محصول .

انجام موفقيت آميز اين مرحله منوط به گذار موفقيت آميز از مرحله انطباق و جذب تكنولوژي است .

ج- جذب تكنولوژي :

 فرايند جذب تكنولوژي از بررسي مباني طراحي ، نصب وراه اندازي ماشين آلات شروع و به فراگيرشدن تكنولوژي در

سطح جامعه ختم مي گردد.به گونه اي كه دانش فني تكنولوژي وارداتي جزيي از مجموعه دانش و مهارت عمومي كشور واردكننده تلقي

گردد.

براي جذب تكنولوژي اقدامات اساسي زير بايد تحقق يابد:

• برنامه ريزي براي جذب تكنولوژي “مطالعه اسناد وآموزش در داخل وخارج “;
• استخدام نيروي انساني متخصص ;
• داشتن واحد پژوهشي و يا تيمي از كارشناسان جهت بررسي تكنولوژي از انعقادقرارداد تا بهره برداري از تكنولوژي ;
• بررسي و مطالعه تكنولوژي هاي مشابه وبازديد از كارخانجات در خارج از كشور.

لازم به ذكر است كه منظور از آموزش در جذب تكنولوژي ، آموزش دانشگاهي نيست بلكه منظور يادگيري فوت وفنهاي تكنولوژي است .

متاسفانه در مواردي از انتقال تكنولوژي هاي انجام شده به ايران شاهديم كه آموزش تكنولوژي را به جاي آموزش دانشگاهي اشتباه گرفته

اند.

3- توسعه و انتشار تكنولوژي

الف – توسعه تكنولوژي :

 اگر مراحل پيش گفته يعني انطباق ، كاربرد و جذب تكنولوژي به درستي انجام گيرد مي توان گفت كه امر انتقال تكنولوژي تحقق يافته است ،

يعني آنچه كه انتقال دهنده طبق قرارداد تعهد كرده است انجام پذيرفته ولي فرايند انتقال تكنولوژي تمام نشده است .

اين فرايند وقتي تداوم خواهد داشت كه با استفاده از دانش انتقال دهنده و مهارت وتجربه كسب شده ، تكنولوژي جديدي خلق شود. در اين

صورت ما به مرحله توسعه تكنولوژي قدم گذاشته ايم . يعني توانسته ايم كه با تلفيق تكنولوژي كسب شده بادستاوردهاي حاصل از دانش ،

مهارت و تجربه خود تكنولوژي نويني متناسب به نيازهاي جامعه خلق كنيم . توسعه تكنولوژي همانند مراحل انطباق جذب و كاربرد، داراي

مراحل ذيل است :

• طراحي توليد فرآورده هاي جديد;
• ساخت نمونه آموزشي ;
• توليد آزمايشي فرآورده و رفع نواقص آن ;
• توليد انبوه .

توسعه تكنولوژي بدون نهادهاي تحقيق و توسعه امكان پذير نخواهدبود و لازم است كه در مراحل انطباق و جذب تكنولوژي بويژه مرحله كاربرد

آن واحد تحقيق و توسعه كارخود را شروع كند. بديهي است كه مراد از توسعه تكنولوژي ، توسعه در سطح يك واحدتوليد نيست بلكه توسعه

به معناي عام آن است و بدون استقرار نهادهاي پژوهشي درواحدهاي صنعتي و نهادهاي آموزشي و گسترش آموزشهاي فني و حرفه اي و

ارتباطمستمر بين صنعت و دانشگاهها و از همه مهمتر عشق و علاقه دولت به پيشرفت ، توسعه تكنولوژي امكان پذير نيست .

ب – انتشار تكنولوژي :

توسعه تكنولوژي در سطح يك بنگاه اقتصادي و حتي در سطح يك بخش بدون گسترش آن به كل ساختار علوم و تكنولوژي جامعه كارساز

نخواهدبود.مراد از انتشار تكنولوژي فراگير شدن تكنولوژي كسب شده و تكنولوژي هاي نوين درتمامي زمينه هاي آن ازجمله آموزش ، جذب ،

كاربرد و توسعه است .

انتشار تكنولوژي زماني تحقق خواهديافت كه نه تنها باعث افزايش توليد در سطح جامعه شود، بلكه ضمن ارتقا سطح دانش و مهارت عمومي

با همكاريهاي منطقه اي ازسطح يك كشور فراتر رود.

عوامل موفقيت انتقال تكنولوژي به كشورهاي درحال توسعه

به طوركلي كشورهاي درحال توسعه مي توانند درسهاي پرارزشي از تجربه موفقيت آميز بعضي از كشورهاي صنعتي و تازه صنعتي شده

بخصوص كشورهاي واقع درشرق آسيا و آمريكاي لاتين درامر توسعه تكنولوژي و صنعتي بگيرند. تجربه موفقيت آميزاين كشورها نشان داده

است كه فراگيري و انتقال گسترده تكنولوژي هاي مناسب و مدرن به اين كشورها آنها را قادر مي سازد تا بر بهره وري خود بيفزايند و درنتيجه

به توسعه سريع صنعتي اين كشورها منجر گرديده است . به عنوان مثال ، كشورهايي نظير كره جنوبي ،تايوان ، برزيل و مكزيك بيشتر

ازطريق واردات و انتقال تكنولوژي خارجي به عنوان كشورهاي تازه صنعتي شده در شرق آسيا و آمريكاي لاتين مطرح گشتند. به طوركلي

عوامل موقعيت اين كشورها را مي توان به دوعامل دروني و بيروني تقسيم كرد. در درون اين كشورها، عزم ملي براي توسعه تكنولوژي

سرلوحه همه برنامه ريزيها و اقدامات قرارگرفته و كليه بسترها و ساختارهاي لازم براي تحقق اين امر آماده شده است . در بيرون نيز، به دليل

اشباع شدن فضاي سرمايه گذاري در كشورهاي پيشرفته ، سرمايه گذاران غربي و شركتهاي بين المللي به همكاري مشترك و سرمايه

گذاري در اين كشورها راغب بوده اند.اگرچه اين كشورها را مي توان بخاطر برخي خصوصيات و شاخصهاي كلان اقتصادي نظير درآمد سرانه ،

حجم اقتصادي ، منابع اوليه و روند صنعتي شدنشان از ديگر كشورهامتمايز كرد، با وجود اين بررسي عوامل موفقيت آنها مي تواند براي

كشورهاي ديگري كه درصدد پيروي از الگوي توسعه صنعتي مشابه آنها هستند، بسيار مفيد باشد. بعضي ازمهمترين عوامل موثر در انتقال

موفقيت آميز تكنولوژي كشورهاي تازه صنعتي شده ،عبارتند از:

• مديريت های كارآ و موثر
• همكاري تخصصی و  نزديك بين مراكز تحقيقاتي و صنايع
• توجه به فعاليتهاي تحقيق وتوسعه و سایر موارد مرتبط
• دردسترس بودن بازار كافي و وافی برای حداقل نیازهای رایج
• قابليت خوب و ظرفيت جذب كشور گيرنده تكنولوژي و بلعکس
• حمايت موثر دولت و مجموعه ها به کفایت
• تمايل انتقال دهنده و گيرنده تكنولوژي و همچنین بستر مناسب
• سياست توسعه صادرات و همچنین حمایت از صادرات

قراردادهاي تخصصی انتقال تكنولوژي

قراردادهاي انتقال تكنولوژي باتوجه به كمبود ارز در كشورهاي انتقال گيرنده و قيمت سنگين و پيچيدگي قراردادها از اهميت خاصي برخوردار

است . به طوري كه موسسه انكتاد سالهاست كه با مشاركت كشورهاي درحال توسعه و پيشرفته صنعتي درصدد تهيه قرارداد نمونه اي

است كه طرفين قادر باشند با پركردن جاهاي خالي آن را امضا كنند.

دولتهاي كشورهاي انتقال گيرنده نيز به دلايل فوق و همچنين به اين علت كه انتقال تكنولوژي عمدتا با برنامه هاي بلندمدت و اساسي

توسعه اقتصادي مرتبط است اقدام به تهيه و تنظيم ضوابط عمومي قراردادهاي خريد خارجي و انعقاد قراردادهاي انتقال تكنولوژي كرده اند.

دولت جمهوري اسلامي ايران نيز طي مصوبه 1359/1/28 شوراي انقلاب تمام دستگاههاي اجرايي و نهادهاي انقلاب اسلامي را موظف به

رعايت ضوابط تعيين شده توسط دولت كرد…

Views: 26