چگونه کودک مسئولیتپذیری تربیت کنیم
برای بسیاری از والدین دیدن صحنههایی مانند آویزان شدن کودک به پدر و مادر و درخواست مکرر او برای خرید خوراکی، وسیلهای خاص یا چسبیدن به در مغازه و طلب کردن اسباب بازی مورد علاقه، بسیار کلافهکننده است.
در این وضعیت است که اغلب والدین راهکارهای یکسانی مانند بیتوجهی به کودک، پرخاشگری و کشیدن دست او یا بیتوجه بودن به گریه و زاری او را به کار میگیرند. سؤالی که پیش میآید این است که حقیقتا وظیفه و عملکرد درست چیست؟ آیا باید تسلیم کودک شد یا به جنجال ادامه داد؟
امروزه محققان دریافتهاند که ریشه بسیاری از خشونتها، لجبازیها و بیتوجهی نسبت به والدین در نوع رفتار والدین و پرمشغله بودن آنها و دور بودن آنها از فضای زندگی کودک است و متأسفانه بسیاری از آنها به جای همراه و دوست بودن با کودک برای آرام کردن و از صدا انداختن او، یا بهطور مطلق تسلیم خواستههای او میشوند یا بهاصطلاح برای تربیت کودک به یک دیکتاتور مطلق تبدیل میشوند.
راهکارهای زیر جهت ایجاد و بهبود حس مسئولیتپذیری، آرامش و اعتماد به نفس در کودک به والدین توصیه میشود:
۱- راهنمای کودک باشید و قوانین را به او آموزش دهید: بچهها احتیاج به راهنما دارند نه مراقب و محافظ دائم. متأسفانه امروزه والدین به جای تقسیم محبت و عشق و صمیمیت، فشارهای روانی، ترسها و مشکلات خود را به بچهها منتقل میکنند.
والدین باید بدانند بدون ایجاد و مرزبندی محدودیت، اطلاعرسانی راجع به قوانین و آموزش چگونگی اطاعت و احترام به قانون، نمیتوان از کودک انتظار داشت بهطور غریزی نسبت به تمام خطوط قرمز آگاهی داشته باشد. والدین با زبان و رفتار باید به کودک قوانین را بیاموزند و سپس درصورت سرپیچی، او را مورد مؤاخذه قرار دهند. همین امر در بسیاری از خانوادهها سرمنشأ اختلاف و پرخاشگری و تنبیه کودک میشود و گناهکار و متهم ردیف اول کودک است بیآنکه خود از جرمش خبر داشته باشد و دقیقا همین کودک است که در دوران نوجوانی که کمی نسبت به حقوق خود و قصور والدینش آگاه میشود بنای ناسازگاری میگذارد و مشکلات عدیدهای ایجاد میکند.
۲- زمانی را برای در کنار کودک بودن در نظر بگیرید: امروزه بهدلیل مشغله زیاد والدین، در کنار کودک بودن بهمدت طولانی امری غیرممکن بهنظر میرسد. لذا توصیه میشود که با یک برنامهریزی مناسب زمان ثابتی را بهطور روزانه برای کودک در نظر بگیرید و در این محدوده زمانی با او بازی کنید، نقاشی کنید، به حرفهایش گوش دهید، به سؤالاتش پاسخ دهید و او را از لذت حضور در کنار والدین محروم نکنید.
۳- به عهد خود نسبت به کودکتان وفادار باشید: بسیاری از والدین در لحظات بحرانی و جنجالی برای فرار از دست کودک به او وعده و وعیدهای زیادی میدهند بیآنکه در آن لحظه توجهی نسبت به امکان یا عدمامکان وفای به عهد خود داشته باشند. اکثر پدر و مادرها به وعدههایی همچون خرید اسباببازی خاص و بردن به پارک و… عمل نمیکنند و از کودک انتظار دارند که همچون خودشان به سادگی موضوع را به فراموشی بسپارد در حالیکه کودکان حافظهای بسیار قوی دارند و غیرممکن است که به راحتی از کنار این مسائل بگذرند و این بیتعهدی و عدموفاداری به قول در ذهنشان ثبت شده و باعث ایجاد عدماطمینان به والدین میشود.
۴- زمان بازیهای رایانهای را تحت کنترل داشته باشید: امروزه بسیاری از والدین برای سرگرم کردن کودک و رسیدگی به امور شخصیشان، کودک را پای بازیهای رایانهای یا CDهای مختلف رها میکنند بیآنکه نظارتی روی زمان داشته باشند. متأسفانه اجتناب کامل از بازیهای رایانهای امری غیرممکن بهنظر میرسد ولی والدین باید حتما روی زمان انجام این بازیها و نوع بازیها نظارت داشته باشند و این مسئله به یک وظیفه خطیر تبدیل شده است.
۵- از جدایی و طلاق اجتناب کنید: یکی از مواردی که بسیاری از والدین میتوانند با کمی صبر، آرامش و گذشت از آن دوری کنند، مسئله طلاق و جدایی است که متأسفانه گریبان بسیاری از خانوادهها را گرفته است. امروزه ثابت شده که بچههای طلاق دو برابر بیشتر از سایر بچهها در معرض ترک تحصیل و بزهکاری هستند. در بعضی مواقع طلاق امری اجتنابناپذیر است ولی آنچه باعث تأسف است طلاقهای بیعلت و عدمتعهد والدین نسبت به فرزندشان است که بیتوجه به او، سرنوشت متفاوتی را برایش رقم میزنند.
۶- عزت نفس کودکتان را باور کنید: به فعالیتها، اهداف و برنامهریزیهای فرزندتان توجه داشته باشید. موفقیتهای او را ستایش کنید و او را ملزم به دنبال کردن آمال و آرزوهای خود(والدین) نکنید. به عقاید کودک احترام بگذارید و اگر مورد پسند و قبول شما نیست با او با آرامش و منطق و با زبان خودش صحبت و او را راهنمایی کنید و درصورتیکه مسیری غیر از مسیر شما را پیمود هرگز او را به حال خود رها نکنید بلکه همواره درصورت کسب موفقیت و افتخار او را مورد ستایش و تحسین قرار دهید و به این باور برسید که فرزندان ما نباید دقیقا همان مسیری که ما رفتهایم بروند زیرا در غیراینصورت دنیا این همه پیشرفت و گسترش در جنبههای مختلف را پیدا نمیکرد سپس سعی کنید به انتخابها و سلائق کودک خود هر چند متمایز از شما باشد احترام بگذارید.
۷- وقت کودک را تنها با ثبت نام کردن در کلاسهای گوناگون پر نکنید: در این امر شکی نیست که آموزش جزء جداییناپذیر تربیت است ولی به توانمندیها و علائق فرزندتان نیز توجه کنید و مطمئن باشید میتوانید به جای صرف هزینه و وقت زیاد برای کلاسهای گوناگون، بسیاری از آموزشها را درون خانواده و از طریق روابط گرم و صمیمی و عشق به کودکتان بدهید و وجود او را مملو از عشق کرده و آینده احساسی او را تأمین کنید
مازیار میر مشاور و تحلیلگر