وحدت رویه های رایج در زمینه قوانین چک وشرح قوانین
وحدت رویه های رایج در زمینه قوانین
وحدت رویه های چک
ماریاحاج محمدی دانشچوی حقوق خصوصی اسفند 1402
وحدت رویه های رایج در زمینه قوانین چک
قوانین چک در ایران یکی از موضوعات مهم و پرمباحثه در حوزه حقوقی و اقتصادی است. این قوانین به منظور
تضمین اجرای صحیح و اصولی معاملات و همچنین حفظ حقوق طرفین معامله تدوین شده‌اند. در این مقاله به
بررسی قوانین چک، نقاط قوت و ضعف آن‌ها، و همچنین وحدت رویه‌های رایج در این زمینه خواهیم پرداخت.
اول.
تاریخچه قوانین چک در ایران
قوانین چک در ایران از گذشته‌های دور مورد توجه قانون‌گذاران بوده است. اولین قانون چک در سال 1331 به تصویب
رسید که در آن زمان هدف اصلی آن تنظیم روابط تجاری و جلوگیری از بروز مشکلات حقوقی بود. با گذشت زمان و
تغییرات اقتصادی و اجتماعی، نیاز به بازنگری و اصلاح قوانین چک احساس شد و در نتیجه، در سال‌های مختلف
قوانین جدیدی در این زمینه به تصویب رسید.
چک یکی از مهم‌ترین ابزارهای پرداخت در تجارت و معاملات مالی است. قوانین چک در ایران برای
حفاظت از حقوق صادرکننده، دارنده، و گیرنده چک تنظیم شده‌اند. این قوانین شامل مقررات مربوط به
صدور، انتقال، وصول و اعتراض به چک‌های برگشتی می‌باشند.
1. تعاریف و اصطلاحات
**چک:** سندی است که صادرکننده آن به بانک دستور می‌دهد مبلغ معینی را در وجه حامل یا شخص معین
پرداخت نماید.
**صادرکننده چک:** شخصی که چک را صادر کرده است.
**دارنده چک:** شخصی که چک در اختیار اوست.
**چک برگشتی:** چکی که به دلیل عدم موجودی کافی یا دلایل دیگر توسط بانک پرداخت نمی‌شود.
2. قوانین مربوط به صدور چک
صدور چک در ایران مستلزم رعایت مقررات و شرایط خاصی است. مهم‌ترین این مقررات شامل موارد زیر می‌شود:
**الف. شرایط صدور چک:**
1. **موجودی کافی:** صادرکننده باید در حساب خود به اندازه مبلغ چک موجودی داشته باشد.
2. **امضاء:** چک باید توسط صادرکننده امضا شود. امضاء باید با نمونه امضای موجود در بانک تطابق داشته
باشد.
3. **تاریخ چک:** چک باید دارای تاریخ صدور و تاریخ پرداخت باشد. چک‌های بدون تاریخ یا تاریخ آینده (پست‌دیت)
نیز معتبر هستند.
**ب. اطلاعات ضروری در چک:**
1. **مبلغ چک:** باید به صورت عددی و حروفی درج شود.
2. **نام گیرنده:** چک می‌تواند در وجه حامل یا شخص معین باشد.
3. **امضای صادرکننده:** امضا باید با نمونه امضای موجود در بانک تطابق داشته باشد.
3. قوانین مربوط به انتقال چک
چک‌ها می‌توانند به صورت حامل یا به نام شخص معین صادر شوند. چک‌های حامل به هر شخصی که آن را در
دست دارد، تعلق دارند، در حالی که چک‌های به نام معین تنها به شخص مشخص شده در چک تعلق دارند. انتقال
چک به دو صورت انجام می‌شود:
**الف. ظهرنویسی (اندورسمنت):** در این حالت، دارنده چک می‌تواند چک را با امضای پشت آن به شخص
دیگری انتقال دهد. ظهرنویسی باید با نام گیرنده جدید و امضای دارنده فعلی باشد.
**ب. تسلیم چک:** چک‌های حامل با تسلیم فیزیکی به شخص جدید منتقل می‌شوند.
4. قوانین مربوط به وصول چک
**الف. مراجعه به بانک:** دارنده چک باید در تاریخ سررسید به بانک مراجعه کند و چک را ارائه دهد.
**ب. پرداخت:** بانک موظف است چک را بررسی و در صورت وجود موجودی کافی در حساب صادرکننده، مبلغ
چک را پرداخت کند.
**ج. چک برگشتی:** در صورتی که حساب صادرکننده موجودی کافی نداشته باشد یا دلایل دیگری مانع از
پرداخت شود، چک برگشت می‌خورد.
5. قوانین مربوط به چک‌های برگشتی
چک‌های برگشتی یکی از مشکلات عمده در معاملات تجاری هستند. قوانین ایران برای مقابله با این مشکل
مقررات خاصی را پیش‌بینی کرده‌اند.
**الف. اقدامات قانونی:**
1. **اعتراض رسمی:** دارنده چک می‌تواند به بانک مراجعه و اعتراض رسمی خود را ثبت کند. بانک موظف است
گواهی عدم پرداخت صادر کند.
2. **شکایت کیفری:** دارنده چک می‌تواند علیه صادرکننده چک برگشتی شکایت کیفری مطرح کند.
3. **دعاوی حقوقی:** دارنده چک می‌تواند دعوای حقوقی جهت وصول مبلغ چک از صادرکننده مطرح کند.
**ب. عواقب قانونی چک برگشتی:**
1. **محرومیت‌های بانکی:** صادرکننده چک برگشتی ممکن است از افتتاح حساب جدید یا دریافت دسته چک
محروم شود.
2. **مجازات‌های کیفری:** در صورت اثبات سوءنیت صادرکننده، مجازات‌های کیفری شامل حبس و جزای نقدی
برای او پیش‌بینی شده است.
6. اصلاحات و تغییرات در قوانین چک
قوانین چک در ایران با گذر زمان دچار تغییرات و اصلاحات متعددی شده‌اند. برخی از مهم‌ترین تغییرات شامل موارد
زیر می‌شود:
**الف. قانون جدید چک (1397):** این قانون با هدف بهبود کارایی و کاهش مشکلات مربوط به چک‌های برگشتی
تصویب شد. مهم‌ترین تغییرات عبارتند از:
1. **سامانه صیاد:** این سامانه برای ثبت و پیگیری چک‌ها ایجاد شد. تمام چک‌ها باید در این سامانه ثبت
شوند.
2. **مسئولیت بانک‌ها:** بانک‌ها موظف به بررسی و تایید اصالت چک‌ها شده‌اند.
3. **جرایم سنگین‌تر:** مجازات‌های سخت‌تری برای صادرکنندگان چک‌های برگشتی در نظر گرفته شده است.
**ب. اصلاحات مرتبط با قانون تجارت:** برخی از مواد قانون تجارت نیز برای بهبود شرایط و کاهش مشکلات چک‌ها
اصلاح شده‌اند.
7. رویه‌های قضایی مرتبط با چک
قوانین چک در ایران به دلیل پیچیدگی و تنوع پرونده‌ها، وحدت رویه‌های قضایی مختلفی را در بر می‌گیرند. این
وحدت رویه‌ها شامل تصمیمات و آرای دیوان عالی کشور، محاکم تجدیدنظر و دادگاه‌های بدوی می‌باشند.
**الف. تصمیمات دیوان عالی کشور:** دیوان عالی کشور با صدور آرای وحدت رویه به ایجاد انسجام در احکام
صادره در مورد چک‌ها کمک می‌کند.
**ب. محاکم تجدیدنظر:** محاکم تجدیدنظر نیز با بررسی و اصلاح احکام صادره از دادگاه‌های بدوی به ایجاد وحدت
رویه کمک می‌کنند.
نتیجه‌گیری
قوانین چک در ایران با توجه به اهمیت اقتصادی و اجتماعی این ابزار پرداخت، شامل مقررات دقیق و جامع است.
این قوانین به نحوه صدور، انتقال، وصول و اعتراض به چک‌های برگشتی نظارت می‌کنند و تلاش دارند تا با اصلاحات
و تغییرات مداوم، مشکلات و چالش‌های مربوط به چک‌ها را کاهش دهند.
با وجود این قوانین و مقررات، چالش‌ها و مشکلات مربوط به چک‌های برگشتی همچنان وجود دارند. اصلاحات و
تغییرات آینده در قوانین چک می‌توانند به بهبود وضعیت کمک کنند و از مشکلات موجود بکاهند. ایجاد سامانه‌های
نظارتی و کنترلی، ارتقاء آگاهی عمومی و اجرای دقیق قوانین می‌تواند به بهبود وضعیت و کاهش مشکلات مربوط
به چک‌ها کمک شایانی نماید.
مقالات بیشتری برای مطالعه:
اقدامات پیش از یک مذاکره حرفه ای
کتاب استادی در مذاکره کتاب برتر هفته
